Maand: februari 2010

West Afrikaanse markten schijnen legendarisch te zijn met boven aan de lijst als meest bekende het hart van Accra. De veelzijdige smeltkroes die ‘Makola Market’ heet. Deze markt wordt hoofdzakelijk gedreven door vrouwen die samen een zeer welbewuste en trotse groep vormen. Temidden van de algehele marktdrukte zien we tro-tros (mini busjes) af en aan rijden om in het komen en gaan van iedereen te kunnen voorzien. Het resultaat is een totale chaos rondom. Ondanks dat er tegenwoordig grote, meest westerse, shopping malls en supermarkten in Accra te vinden zijn, blijft de Makola Market voor veel Ghanezen ‘the place to be’ als het gaat om het kopen van de dagelijkse benodigdheden. Gekscherend wordt er gezegd dat je, behalve als je op zoek bent naar vliegtuigen of onderzeeboten, alles kunt vinden op deze markt. Daarnaast wordt een marktbezoek van harte aanbevolen als ‘medicijn voor je ziel’: ‘its humor and energy will recharge your batteries’. Goed om te weten! Het is ondertussen alweer elf uur ’s ochtends, waarmee ons avontuur in elk geval (erg) warm en plakkerig zal worden. Een beetje extra energie kunnen we dan wel gebruiken!

Chauffeur Seth gaat met ons mee. Mijn richtingsgevoel is niet je dat en veel verder dan ‘me dah see’ (dank je wel) of ‘akwaaba’ (welkom) kom ik niet in de lokale taal. Seth maakt zich een klein beetje ongerust. Hij komt zelf niet zo vaak op deze markt en wij willen vast weer net wat anders dan zijn vaste route? Met snelle stappen begint hij zich doelbewust een weg tussen de drommen mensen en overladen stalletjes te banen. Langs de ‘haar en frutsel’ kramen is onze eerste stop een stoffenkraam van Vlisco. Volgens een vriendin is de zgn. GTP (Ghana Textile Products) afdeling een lust voor het oog qua kleur en hoeveelheid stoffen. Ik denk toch niet dat haar instructies helemaal duidelijk waren…….

Dan maar eerst naar de groente- en fruitkramen. Altijd goed, toch? Dit gedeelte van de markt is deels overdekt. Bijna onmiddellijk worden we geconfronteerd met prikkelende neuzen en tranende ogen. Het blijkt dat hier ter plekke rode pepertjes worden vermalen tot een dieprood poeder. Meteen daarnaast ligt een opvallend grote berg goudgele kerrie te drogen in de zon. Als na de eerste schrik de gewenning optreedt, vallen ons ook langzaam andere intense aroma’s op. Geuren van gedroogde garnalen en gekookte varkenspoten gaan over in wolken van wit meel en een bonte mengeling van kleuren zowel van producten als van kleding. Veel vrouwen lopen hier rond in traditionele dracht in de meest uiteenlopend combinaties. Het draagt allemaal zeker bij tot een exotisch vakantiegevoel.

We kijken onze ogen uit en proberen hetgeen we zien vast te leggen. Veel mensen reageren echter afwerend, ze willen niet op de foto. Een praatje (met handen en voeten :)) en een aankoop van iets uit hun kraampje lokken veelal wel een spontane reactie uit, vergezeld van een glimlach, maar de stap naar een foto blijft te groot. Te groot? We kunnen niet goed ontdekken of dit een vorm van gêne is, wat reacties als ‘I don’t look good today’, of ‘my clothes are not right’ doen vermoeden, of meer een algehele vermoeidheid. Het leven is hard, mensen (vooral vrouwen), zijn vroeg oud en hebben veel verantwoordelijkheden. Daarnaast zijn veel Ghanezen verbaal sterk aanwezig. Ze durven het luid en duidelijk te zeggen, vaak met dusdanige harde stemmen, dat je niet altijd weet of ze met elkaar een grapje maken of dat ze onderling aan het ruziën zijn. Een belangrijk verschil!

Heb je eenmaal toch het vertrouwen gewonnen, dan is het fotograferen een spel. Al dan niet aangespoord door de buren en andere omstanders wordt de beste ‘foto’ houding bepaald. De gemaakte foto wordt vervolgens zorgvuldig bestudeerd en van commentaar voorzien. Wees niet verbaasd als ‘je onderwerp’ niet tevreden is over het resultaat en je ongezouten aanwijzingen geeft voor een beter plaatje. Vermakelijk!

Eén vrouwtje, handelaar in hart en nieren, bedacht dat één van ons wel plaats kon nemen achter haar stalletje. Op die manier zouden zowel zijzelf als wij tevreden zijn, was haar conclusie. Ze had dit misschien al eens vaker meegemaakt of anders had ze beslist gevoel voor compositie. Niet verwonderlijk want sommige stalletjes zijn kunstwerkjes op zich. Ze begon zich actief te bemoeien met houding, licht en ‘luchtigheid’. Succes verzekerd. Het resultaat is veel aandacht, lachers op je hand en een foto die zo op een reclame folder (of een kalender?) kan.

 

Een rondleiding met Kweku, oftewel Woensdag in het Ashanti, is volgens een vriendin een absolute topper in het ontdekken van Elmina en haar directe omgeving. Ik ben reuze benieuwd, want heb ik niet al veel mooie plekjes ontdekt in deze buurt? Gezien het gebrek aan tijd besluiten we alle ‘highlights van Elmina’ meteen maar in één dag te aanschouwen.

Voortvarend gaat Kweku aan de slag. Hij stapt bij ons in de auto, geeft instructies en begint onmiddellijk met zijn verhaal. Het vissersdorpje wat we even later binnenrijden, bestaat uit een straatje met huisjes opgetrokken uit een skelet van bamboe, dichtgesmeerd met klei en overdekt met palmbladeren en gras. Volgens Kweku de beste combinatie voor ‘onze’ weersomstandigheden. Makkelijk te repareren en koel c.q. warm op de juiste momenten. Het verhaal gaat dat de bewoners hier zijn gekomen ten tijden van de slavenhandel, hetzij nakomelingen van de meegekomen entourage van de toenmalige Ashanti koning, die zelf vastgezeten heeft in het Elmina Castle, hetzij nakomelingen van de ‘bastaard kinderen’ van Nederlandse slavenhandelaren en hun uitverkoren slavinnen.

In het dorp Elmina zelf vind je de betere huizen van ‘echte’ nakomelingen van, die ook vandaag de dag nog met steun van de Nederlandse regering in stand worden gehouden.
Hier in dit dorp is het een hard bestaan. De grond is gehuurd van de zgn. ‘chiefs’. Ondanks dat de huur is vastgelegd voor ‘onbepaalde tijd’, is kopen niet mogelijk en blijft het onzeker wat de toekomst brengen zal. Hierdoor ontbreekt het animo om het dorp een meer permanent karakter te geven. Onder leiding van Kweku wandelen we door het dorp en zien en horen we hoe het dagelijks bestaan elke dag weer een strijd is.

De mannen op het strand zijn gemiddeld rond de vijf uur (!) bezig met het binnenhalen van hun netten. Dit zware lichamelijke werk levert lang niet altijd de vangst op waarop was gehoopt. Vrouwen zijn bezig met het drogen van vis op een constructie van rekken op kleioventjes. We zijn waarschijnlijk de zoveelste ‘obroni’s’ (blanken) die komen kijken, maar niet daadwerkelijk iets bijdragen aan het verbeteren van de leefomstandigheden. We zien veel stuurse gezichten, afwerende handen en horen barse woorden op ons afkomen. Je kunt ze niet eens ongelijk geven. Wie laat nu graag zijn of haar armoede zien? Kweku lacht en animeert ons vooral om foto’s te maken. Hij kent de mensen hier en ze bedoelen het zo kwaad nog niet. Dit is met recht een confrontatie met de harde realiteit en de andere kant van toeristenstad Elmina.

Vervolgens gaan we door naar de haven. Ondanks de ogenschijnlijke enorme chaos blijkt men hier met een systeem te werken. Mannen vertrekken met hun schepen naar zee voor de visvangst, komen met hun schepen vol terug en verkopen hun buit vervolgens aan de (hun) vrouwen. Elk schip heeft haar eigen groep vrouwen, die elk hun eigen grote blinkende schaal met opschrift en/of kleuren op hun hoofd dragen. De vrouwen verkopen hun waar op de ernaast gelegen markt, waarbij ze de winst zelf mogen houden. Als je eenmaal begrijpt hoe het werkt, zie je het ook daadwerkelijk voor je ogen gebeuren. Opeens zit er lijn in het gekrioel, het geduw, de focus en het allesoverheersende geschreeuw. Je waant je haast in een andere tijd en hoewel je de haven vanuit het fort goed kunt ‘beleven’, haalt die ervaring het lang niet bij deze…….

Aan het eind van de tocht stoppen we bij de zoutpannen aan de andere kant van het dorp. Vanuit de zee wordt het zoute water door verschillende ‘bedden’ gepompt om het te zuiveren. In het laatste depot, wat van beton is gemaakt, blijft het nu schone water vijf tot zeven dagen verdampen, waarna het grove zout door vrouwen in grote blikken schalen wordt geschept. Zo’n schaal moet dan door drie vrouwen worden opgetild om op het hoofd van slechts een enkele vrouw naar het verzamelpunt te worden gedragen. Onvoorstelbaar! Hier hebben de dames wel zin in een verzetje, waardoor we, ondanks de taalbarrière, samen kunnen lachen. Inderdaad……..helemaal top!