Categorie: Duitsland

Nergens is de combinatie van oude en moderne architectuur zo duidelijk zichtbaar als in het Rijksdaggebouw. Een ‘must do’ volgens alle insiders. Bovendien staat dit gebouw in de top 10 van Berlijn’s topattracties, dus wij kunnen dit ‘wonder’ toch niet links laten liggen? Om binnen te mogen in dit ‘heiligdom’ moet je je tegenwoordig om veiligheidsredenen minimaal twee werkdagen van te voren aanmelden. Na een waslijst(je) aan vragen krijg je keuzemogelijkheden voor een tijdstip van bezichtiging, waarna een officiële toestemming volgt voor de aan jou toegekende tijd. Ja, je moet er wat voor over hebben :).
Pauline en ik mogen ons bij de ingang vervoegen om 19.15 uur. Het donker geeft een extra dimensie aan het gebouw en de omgeving, al kun je je misschien wel minder goed oriënteren in de donkere nacht. Na een controle van paspoort en toestemming volgt de gebruikelijke controle van je hebben en houden. Hier blijkt Pauline maar liefst 2 (!!) zakmessen te verbergen in haar handtas!! Gelukkig vertrouwen ze haar verder op haar blauwe ogen en mag ze, na inlevering van haar wapens, mee naar de koepel. Want daar hebben we het eigenlijk over.

Toen in 1990 Oost- en West Duitsland herenigd werden, werd ook de wens om de Reichstag opnieuw te gebruiken als onderdak voor het parlement steeds groter. Tegenwoordig wappert de ‘vlag van de Eenheid’ symbolisch voor de westingang van het gebouw. Sir Norman Foster was verantwoordelijk voor de architectonische aanpassing aan het oorspronkelijke gebouw. Hij plaatste een transparante koepel op het midden van het dak.

Vanaf dit dak kan men door deze koepel de vloer van de hoofdetage en daarmee ook het vergaderende parlement zien. De transparantie ervan vormt als het ware een metafoor voor de werking van de democratie. De architect heeft rekening gehouden met de historische vondsten die tijdens de verbouwing aan het licht kwamen. Zo is er een door de Sovjetsoldaten aangebrachte graffiti te bewonderen, met in cyrillisch schrift geschreven kreten als ‘Hitler kapot’ en ‘Sergej en Yuri waren hier’. Deze graffiti samen met een aantal kogelgaten uit 1945, worden, tegen de zin van vooral conservatieve Duitse parlementsleden, achter plexiglas bewaard. Ik moet eerlijk zeggen dat ik dit alles niet heb gezien. Volgens mij werd dit feit ook niet genoemd in ons oortje, maar het kan natuurlijk zijn dat we dat gemist hebben…….

Via een ingenieuze spiraal wandel je gestaag omhoog door de glazen koepel, terwijl de audiofoon je ondertussen op de hoogte brengt van wetenswaardigheden zowel over de koepel en het gebouw zelf als over hetgeen je buiten (wel of niet) kunt zien of herkennen. Het duurt even voordat we begrijpen dat je langzaam moet lopen. Loop je te snel dan ben je voor het einde van het verhaal over het volgende ‘ijkpunt’ heen en springt je verhaal naar het volgende hoofdstuk. Teruggaan is geen optie. Het uitzicht over het “Regierungsviertel’ is spectaculair. We boffen dat het een heldere avond is, waardoor we veel gebouwen toch kunnen plaatsen. Ook een blik naar de andere kant, naar beneden, is een openbaring. Je kunt zo in de parlementszaal kijken met haar kring van blauwe stoelen. Wonderlijk idee dat hier alle belangrijke beslissingen worden genomen! Je kunt de kamer zelfs bezoeken, alleen is dit niet mogelijk in ‘onze’ week. De plenaire zaal is 1200 m2 groot en vooral de enorme bondsadelaar (Bundesadler) aan de muur maakt indruk. Het 2,5 ton wegende kunstwerk van aluminium staat als symbool voor de Duitse staat.

De Rijksdag heeft een lange, roemruchte geschiedenis. Het oorspronkelijke gebouw werd in 1884 door de Frankfurter architect Paul Wallot ontworpen. Pas 10 jaar later was dit bouwwerk in een eclectische (combineren van kenmerken van verschillende stijlen of stromingen) stijl voltooid. De tekst ‘Dem Deutschen Volke’ (voor het Duitse volk) op de voorgevel werd door keizer Wilhelm II in eerste instantie afgewezen, maar de bronzen letters zijn in 1916 alsnog aangebracht. De Rijksdag werd in 1933, een maand na de machtsovername van Hitler, in brand gestoken. Hiervoor is een Nederlander, Marinus van der Lubbe (een communist), opgepakt en geëxecuteerd, maar of hij die brand werkelijk gesticht had is nooit helemaal duidelijk geworden. Hitler greep echter zijn kans, kondigde hierna de noodtoestand af en greep de absolute macht. Er gaan ook geruchten dat Hitler zelf achter de brandstichting zat, want hierdoor kon hij immers twee vliegen in één klap slaan: de communisten in een kwaad daglicht stellen en de macht compleet overnemen.
Na de brand zijn er wel wat herstelwerkzaamheden uitgevoerd, maar het gebouw is niet in haar oude functie hersteld. Grappig is dat de kraamafdeling van een nabij gelegen ziekenhuis in de loop van de oorlog naar de Rijksdag verplaatst werd. Zodoende vind je nu nog steeds op vele geboorteaktes als geboorteplaats ‘Berlin-Reichstagsgebäude’.
Nog even wat laatste feitjes over de koepel op een rijtje: de koepel heeft een diameter van 38 meter, een hoogte van 23.5 meter en weegt 1200 ton. De kosten bedroegen 600 miljoen Duitse Mark. De koepel heeft dagelijks zo’n 8.000 bezoekers.

We raken maar niet uitgekeken, steeds zien we weer iets nieuws; de weerspiegelingen in de trechter, het grote open gat bovenin wat samen met de spiegeltrechter fungeert als een ventilatie en bevochtigingsysteem voor het hele gebouw. De regeringszaal staat dus in open verbinding met de buitenlucht, zonder dat je daar nat of b.v. ijskoud wordt. Behalve een mooi, daarmee ook een slim ontwerp.
Tot slot nog een gemiste kans (weer eentje :-D). Het restaurant op het dak van de Rijksdag (Käfer) is een nieuwe Berlijnse favoriet. Je kunt de koepel bezichtigen zonder in de rij te hoeven staan. Daarna kun je in alle politieke symboliek van de Rijksdag van een maaltijd genieten. Met ontbijten die heten naar Chirac (croissants), Stoiber (Weisswurst met witbier) of Joschka Fischer (muesli en vruchten).De na-oorlogse verwoesting en schaarste in Berlijn is het thema van dit dakrestaurant. Op tafel liggen bakstenen en rozijnen (naar de ‘Rosinenbomber’ ten tijde van de blokkade) en het menu staat op een scherf. Er valt nog een heleboel op te zoeken en te ontdekken. We krijgen het nog druk die volgende keer…….!

Jaren geleden heb ik Berlijn al eens bezocht, of beter gezegd ik ben op schoolreis geweest naar vooral West Berlijn. De herinneringen zijn door de jaren heen ietwat vaag geworden, maar wat ik me nog heel goed voor de geest kan halen, is een klim op een trap om over de muur van West- naar Oost Berlijn te kunnen kijken. Je kijkt dan als het ware in een stuk niemandsland met overal felle lampen, wachttorens en soldaten met honden. Het beeld van dat tafereel heb ik niet echt scherp meer voor ogen, wel het overweldigende gevoel van absurditeit, van schaamte en van onbehagen. Andere ‘hoogtepunten’ zijn praktisch compleet vergeten, al meen ik dat we nog wel een begeleid uitstapje mochten maken naar Oost Berlijn zelf, waar je continue in de gaten werd gehouden en ‘gecorrigeerd’ werd als je iets deed wat in de ogen van de Oost Duitse soldaten niet door de beugel kon. Het was een andere tijd!

Als we, deze keer, in Berlijn aankomen met de trein is de sfeer compleet anders. Het is heerlijk weer en we besluiten naar ons hotel (John F Arcotel) te lopen. Onmiddellijk worden de eerste foto’s gemaakt. Er is meteen al zoveel te zien! Berlijn is een ‘groene’ stad met veel bomen en parken en dat samen met zon, herfsttinten en de nodige, meer of minder, bekende gebouwen blijkt een behoorlijke aantrekkingskracht op ons uit te oefenen. Dat belooft wat voor de komende dagen, want de voorspellingen blijven goed!

Denk je aan Berlijn, dan denk je haast automatisch aan de scheiding, de muur, die zolang het leven in deze stad en (symbolisch) het beeld van de wereld als geheel heeft bepaald. Wij zullen op een ander moment wat uitgebreider stilstaan bij de muur en alles wat daarbij hoort. Op dit moment zijn het vooral de Joden, of beter gezegd, de herinneringen aan alle omgekomen Joden, die ons intrigeren. Het is al een beetje schemerig als we aankomen bij het Holocaust monument, wat is ingewijd op 10 mei 2005; 60 jaar na dato. Het Holocaust Mahnmal (de echte naam is ‘Denkmal für die ermordeten Juden Europas’) is opgericht ter herdenking van de Jodenvervolgingen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het motto ‘Het is gebeurd, en daarom kan het weer gebeuren. Dat is de kern van wat wij te zeggen hebben’, komt van de Italiaanse schrijver Primo Levi, zelf een overlevende van het vernietigingskamp Auschwitz.

De eerste indruk is imposant. Rijen en rijen betonnen blokken blinken grijsachtig-wit in de laatste zonnestralen. Schaduwen rukken op en maken het veld haast spookachtig in dit spel van licht en donker. Sommige blokken zijn zo hoog dat je er makkelijk tussen kunt verdwalen, anderen zo laag dat je erop kunt gaan zitten. Het is verrassend druk bij en tussen de blokken en mensen reageren heel verschillend tijdens hun ronde door dit ‘levende’ monument. Verstoppertje of tikkertje lijken, althans vandaag, tot de favoriete spelletjes te behoren. Al dat lawaai en dat geren in en om zo’n ‘aangrijpend’ monument is wel even wennen. Het voelt alsof het niet zo hoort, maar werkt tegelijkertijd ook ‘bevrijdend’. Overal flitsen camera’s en mensen doen de malste dingen om toch maar die ene foto of dat ene gevoel vast te leggen. Wij laten ons ook niet onbetuigd, maar proberen tegelijkertijd ook de tijd te nemen om dit kunstwerk, want dat is het (of je het nu mooi vindt of niet), tot ons door te laten dringen. Het geheel bestaat uit 2711 betonblokken, in hoogte variërend van 20 cm tot maar liefst 4,5 meter, met een tussenruimte van 95 cm. Het veld (ter grootte van bijna drie voetbalvelden) met de golvende blokken op een golvende ondergrond roept, volgens sommigen, een gevoel van desoriëntatie en isolement op en is daarmee symbolisch voor de ervaringen van het Joodse volk tijdens het nazibewind. Als je er doorheen loopt zou je het gevoel moeten krijgen wat de Joden hadden in de concentratiekampen; smalle paadjes, eindeloze gangen en geen uitweg. Althans dat is één uitleg. Anderen zeggen dat het gaat om grafzerken of dat de grijze kleur doet denken aan de as van verbrande Joden. Persoonlijk vind ik de eerste uitleg erg aansprekend! Volgens de ontwerper zelf, de Amerikaanse architect Peter Eisenmann, kunnen we ‘het verleden alleen begrijpen door een manifestatie in het heden’. Dat is in elk geval gelukt, want de blokken houden op een onverzettelijke wijze een herinnering levend. Ter voorkoming van vandalisme zijn alle blokken ingespoten met een speciale chemische laag waardoor graffiti niet hecht. Fantastisch toch?

Als je verder loopt door de stad, vind je op diverse plaatsen kleine gedenkstenen op de stoep. Deze gedenktekens zijn gelegd voor de huizen van mensen die door de nazi’s verdreven, gedeporteerd, vermoord of tot zelfmoord gedreven zijn. De Duitse kunstenaar, Gunter Demnig, noemt deze stenen ‘Stolpersteine’ (struikelstenen) omdat ‘je erover struikelt met je hoofd en met je hart en je moet buigen om de tekst te kunnen lezen’. Hoewel deze stenen vooral herinneren aan de Joden, zijn ze er ook voor Roma, Sinti, politieke gevangenen en andere groeperingen die binnen bovenstaande categorieën vallen. Op de kleine (10 x 10 cm) stenen zijn, in een messing plaatje, de naam, geboortedatum, deportatiedatum en plaats en datum van overlijden gedrukt. Dit project loopt sinds 1994. Lange tijd maakte en plaatste de kunstenaar alle stenen zelf, maar gezien de stormachtige ontwikkeling van het project is dit tegenwoordig gewoonweg ondoenlijk. In juli 2013 waren er al 40.000 Stolpersteine geplaatst, waarvan er alleen in Berlijn al meer dan 2800. Ook in Nederland kom je ze meer en meer tegen. Ik herinner me vagelijk een krantenbericht over Stolpersteine in de Folkingestraat, welke niet geplaatst mochten worden omdat anders de hele straat goud (messing) zou kleuren? Ik weet echter niet zeker of mijn herinnering in deze wel helemaal klopt?

De goudglimmende koepel van de Joodse Synagoge (Neue Synagoge) is van verre al te zien. Deze synagoge werd in 1866 door Joodse burgers in een Moorse stijl gebouwd. In de Kristallnacht (1938) -een georganiseerde actie van de nazi’s tegen de Joden, waarbij o.a. veel synagogen in brand werden gestoken- kan brandstichting van deze synagoge worden voorkomen doordat een politiecommissaris van de dichtbij gelegen Hackescher Markt zich beriep op monumentenzorg. Hoe is het mogelijk, nietwaar? Helaas werd de synagoge in 1943 door geallieerde bombardementen alsnog flink beschadigd. Pas in 1995 wordt de reconstructie afgerond en was het gebouw weer in volle glorie hersteld. Dit was mede de oorzaak van een heropleving van de hele wijk. We lezen pas later dat de synagoge niet alleen mooi van buiten is, maar dat er eveneens van binnen veel te zien is. Trouwens ook onder het Holocaust monument valt informatie te ontdekken. Hier schijnt zich een informatiecentrum te bevinden, waar de geschiedenis van het joodse volk wordt verteld. We moeten dus nog maar eens terugkomen. Misschien op meer regenachtige dagen, zodat we ‘de binnenboel’ eer aan kunnen doen?

‘Het is niet de meest relaxte, maar wel een heel leuke manier om vele Berlijnse bezienswaardigheden te zien’. Zo begint de ‘Trabi promotie’ op het internet. Daarmee houdt het niet op, de site gaat verder met: ‘ze werden verguisd in het Westen en aanbeden in het Oosten, maar sinds de productie van de Trabant gestopt is, wint deze auto behoorlijk aan populariteit. Ook U kunt Berlijn per Trabant bezichtigen!’

Het lijkt ons helemaal leuk. Tenslotte is het schitterend weer, past de Trabant in ons plaatje en hebben we maar twee dagen om alles te ontdekken. Een haast onmogelijke taak waarbij we alle hulpmiddelen kunnen gebruiken! Voor de zekerheid lopen we alvast even langs het kantoortje om onze reservering te bevestigen. Verlekkerd kijken we om ons heen. Wat een keuze! De man vraagt ons belangstellend wat wij de leukste auto voor ons vinden? De keuze is lastig. Wat te denken van een zebra of een luipaard of misschien een knalroze of……..toch een echt authentiek bakje? Na de gebruikelijke (heerlijk seksistische) grappen -als je voor een luipaard kiest moet je wel een bijbehorende slip dragen en controle is vereist….;)- raadt de man ons opeens een cabriootje aan. Zoals gezegd is het weer schitterend en wat je ook van een Trabi kan zeggen, zonder dak zie je gewoon meer!
Daar is geen speld tussen te krijgen, we krijgen er meer en meer zin in.

Wat weten we al over de Trabant? De eerste Trabant kwam in 1957 op de markt. De hoekige auto, met tweetaktmotor en vast nog veel meer interessante details voor de autoliefhebbers onder ons, was meteen populair onder de Oost Duitsers. Door de grote belangstelling en de lage productie waren er lange wachtlijsten. In de jaren 60 werd de Trabant beschouwd als een modern stukje techniek. De Trabi was echter een ook zeer vervuilende auto. Hij stootte gemiddeld meer dan 5x zoveel koolmonoxide uit dan een gemiddelde Europese auto tegenwoordig. Al deze informatie wordt ons vol trots verteld door één van onze twee begeleiders op de Trabi safari. Maar ik loop alweer op de dingen vooruit. Om bij het begin te beginnen…….

Als wij keurig op tijd bij ons adresje aankomen, blijken wij niet eens de eersten te zijn. Voor iedereen is dit een spannend dan wel uniek gebeuren. Onze begeleiders bouwen de spanning op door verschillende Trabi’s af en aan te rijden, terwijl wij keurig wachten achter de ketting. Voor onze veiligheid :)! De mannen hebben er lol in en scheuren de uitgekozen Trabi’s moeiteloos uit hun parkeerplaats en in hun plekje in de rij. Een beetje show om de lol en de voorpret te verhogen? Voor ons is een leger cabrio uitgekozen. Fantastisch stoer. Pauline wrijft verlekkerd in haar handen, terwijl ik mijn zonnebril tevoorschijn haal en mijn sjaal om mijn hoofd knoop. Compleet in mijn rol en met de lachers op mijn hand loop ik naar ons voertuig voor de eerste foto’s. Unieke momenten vragen om unieke beelden, nietwaar? Pauline neemt plaats achter het stuur en constateert meteen dat ze scheef zit of dat de auto scheef gebouwd is?! Wat is dit?? Hebben wij het enige mislukte model gekregen?

Zeg maar Jan geeft duidelijke instructies over de geheimen van de Trabi, want een Trabi is tenslotte niet zomaar een auto. Choken, schakelen (Jan meldt ter verduidelijking dat er geen automaat versie van de Trabi bestaat en vraagt nog snel bezorgd of dat misschien problematisch voor ons is?), toeteren (slechts in hele bijzondere omstandigheden) en snelheid worden vlot en deskundig uitgelegd. Daarmee zijn we klaar. Het startsein wordt gegeven en onze colonne van 7 Trabi’s slingert als een bonte slang de straten van Berlijn op. Geweldig. We hebben veel bekijks, zowel toeristen als Berlijners stoppen en wijzen, terwijl wij ondertussen in vele toekomstige fotoboeken een bladzijde zullen vullen. Glimlachend en zwaaiend laten we het ons welgevallen, want we voelen ons als echte prima donna’s……tenminste zolang we rijden. Zodra we even vaart minderen of moeten remmen, slaat onze motor af. Pauline heeft eerst nog hele verhalen over haar oude Opel (geloof ik) die ook warm moest worden en dezelfde kuren vertoonde, maar dit Trabi-tje lijkt niet op te warmen en blijft een nukkig, eigengereid exemplaar. Ik laat mijn rijbeurt maar aan mijn neus voorbij gaan. Pauline doet het prima!

Via de radio vertelt Jan dat er een speciale vergunning is om met deze Trabantjes te mogen rijden. Tegenwoordig heb je in Berlijn zelfs een milieusticker op je auto nodig, iets wat ‘onze’ auto werkelijk nooit zou bemachtigen. Ondertussen zien we van alles. Volgens Jan is de Trabant onlosmakelijk verbonden met Oost Berlijn en is deze auto vandaag de dag haast een cult; het boegbeeld van de zogenaamde ‘Ostalgie’. Zo schijnt er zelfs een expositie te zijn van fotograaf Martin Roemers, die ter plaatse de productie van de laatste Trabant heeft vastgelegd (1991). Als Roemers een jaar later terug komt staan deze laatste Trabantjes als schroot op het autokerkhof en staan de fabrieksarbeiders er verslagen bij.
Trabant betekent trouwens zowel ‘maatje’ (veel mensen beschouwden hun Trabant als deel van hun familie) als satelliet (Erdtrabant). De auto moest tonen dat de DDR meeging in de technologische vooruitgang die in ’57 in Rusland de eerste satelliet leverde.
Hoe het ook zij, wij zijn een fantastische ervaring rijker!

Wat wordt er nu eigenlijk precies bedoeld met de ‘Berlijnse muur’? Volgens Wikipedia is het ‘een tot 100 meter brede constructie van opeenvolgende obstakels die van 13 augustus 1961 tot 9 november 1989 West- en Oost Berlijn van elkaar scheidde’.

Even een klein stukje geschiedenis om het geheugen weer wat op te frissen ;). Na WO2 werd Duitsland opgedeeld in vier bezettingszones. Groot Brittanië, Amerika, Rusland en Frankrijk kregen elk een deel van het land toegewezen, evenals een kwart van de vroegere hoofdstad Berlijn. Een probleem was wel dat Berlijn lag in (nu) Russisch gebied. Intussen was de Koude Oorlog tussen ‘het Westen’ en ‘het Oosten’ begonnen. Berlijn ging door haar bijzondere positie een centrale plaats innemen in de strijd tussen de inlichtingendiensten van beide kanten, al werd meteen na de oorlog de grens tussen de bezettingszones in Berlijn al duidelijk afgebakend. In 1948 kwam de Koude Oorlog tot een eerste hoogtepunt door een Russische blokkade van West Berlijn. Dit resulteerde in het opgaan van de westelijke bezettingszones in de Bondsrepubliek Duitsland (23 mei 1949) en de stichting van de Duitse Democratische Republiek (7 oktober 1949). Formeel bleef Berlijn een aparte status houden, maar in de praktijk werd Oost Berlijn tot hoofdstad van de DDR uitgeroepen en werd West Berlijn steeds meer een deelstaat van de Bondsrepubliek. Sinds de oprichting van de DDR vertrokken steeds meer mensen uit het Oosten naar de Bondsrepubliek. Ondanks de steeds toenemende bewaking van de grens bleef het grensgebied tussen Oost- en West Berlijn relatief open. Voor de DDR vormde deze uittocht een serieuze bedreiging. Het ging immers veelal om hoogopgeleide, jonge mensen, waardoor de economie en uiteindelijk zelfs het voortbestaan van het land in gevaar konden komen. Daarom besloten Walter Ulbricht (leider DDR) en Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov in 1961 een einde te maken aan de leegloop. In de nacht van 12 op 13 augustus van dat jaar werd begonnen met de bouw van de Berlijnse muur. De totale grens rond West Berlijn was een onderdeel van de Duits-Duitse grens (167,8 km lang), waarvan 45,1 km werd gevormd door de Berlijnse muur. Goed, al die geschiedenislessen komen langzaam maar zeker weer een beetje boven drijven. Een schoolvoorbeeld van hoe verschillende standpunten kunnen leiden tot extreme maatregelen?

Kort na de bouw van de muur droeg John F. Kennedy de Amerikaanse troepen op om drie controle posten op drie verschillende plaatsen aan de muur op te zetten, waarlangs diplomatieke corpsen en geallieerde troepen West Berlijn binnen konden komen. Checkpoint Charlie werd de bekendste van de drie. De naam is afkomstig van het alfabet, waarbij de drie posten de letters a, b en c kregen. Ze werden aangeduid door de namen Alpha, Bravo en Charlie. Tegen 1962 was deze controlepost  (Charlie) de enige plaats waarlangs buitenlanders die Berlijn bezochten van het Westen naar het Oosten konden reizen en omgekeerd. Deze controlepost in hartje Berlijn werd ook het onderwerp van een aantal films en een belangrijk punt in vele spionageromans in die tijd geschreven. Het spreekt, ook nu nog, tot de verbeelding. Een replica van het vroegere hokje staat compleet met wachten en vlaggen klaar om de stroom toeristen op te vangen Tegen betaling van, ik meen, €2,- (ik hoorde echter ook bedragen van €5,-!) kun je je laten vereeuwigen temidden van de wachten compleet met de Amerikaanse vlag en een ‘thumbs up’ gebaar. Het is een dermate geroutineerd verhaal dat één van de twee wachten zelfs niet eens meer de moeite neemt om ‘heldhaftig’ of tenminste slechts geïnteresseerd te kijken. Wanneer Pauline haar speciale foto probeert te maken trekt hij meteen de vlag voor zijn gezicht. Helaas voor hem kan dat niet als hij zelf moet poseren. Het is dus een kwestie van ‘grijp je kans’ en daarmee zijn we terug in het verleden……

Tijdens de Koude Oorlog werd dit checkpoint een symbool voor zowel de scheiding als de vrijheid. Echte vrijheid of in elk geval een leven zonder muur kwam pas in 1989. Op diverse plaatsen in de stad vind je restanten van de originele muur. De East Side Gallery bij de Oberbaumbrücke b.v. is de naam van het bekendste, langste stuk muur wat nog bestaat. Na de val van de muur werd dit stuk door 118 kunstenaars uit 21 verschillende landen beschilderd. Voor 1989 was de oostkant van de muur altijd onbeschilderd gebleven in tegenstelling tot de westkant. Nu zie je dus volop graffiti die de (politieke) mening van de kunstenaars in de jaren 90 laat zien. Wij zijn er alleen langs gereden in ons trabantje (je moet tenslotte keuzes maken), maar deze ruim 1 km lange muur geeft een onwisbaar beeld over de hoogte, de lengte en met name de onverzoenlijkheid van ‘de muur’.

Een ander stuk ligt in de Bernauer Strasse, dit stuk is vooral bekend geworden door de vele vluchtpogingen van mensen die daar woonden (of niet misschien?). De muur werd hier dwars door de bestaande huizen gebouwd en ondanks dat ramen geblokkeerd en daken dicht gebouwd werden, werden er hier diverse vluchtpogingen ondernomen. Het westen was immers letterlijk een deur verderop. Naast vele informatie palen staat hier nog een stukje onbeschilderde muur compleet met een wachttoren. Ook wordt het stuk niemandsland zichtbaar. Het geheel roept een naargeestig beeld op en je kunt je (bijna) voorstellen dat mensen te lijden hadden onder het ‘Mauersyndroom’ (muurziekte). Vrijheid is een belangrijk goed en dat beseffen we des te meer nu we ons onderdompelen in een wereld van beperking en controle.

Een onderdompeling in Berlijn. Waar moet je beginnen? Deze stad kent zoveel interessante, leuke, mooie en verrassende plekjes dat we even door de bomen het bos niet meer zien. Gelukkig (voor ons) ben ik nogal een fan van de 100% boekjes, die niet alleen de highlights beschrijven, maar ook leuke ideeën hebben om te eten, te shoppen of te doen. Als extraatje zijn er de ‘beslist doen’ tips van de locals. Het een en ander wordt verpakt in diverse wandelingen. Een perfecte manier om de diverse activiteiten te combineren! Eens proberen of we uit elke categorie iets leuks kunnen verzinnen!

Turend op ons mini kaartje proberen we ons eerste ontdekkingspunt te lokaliseren. Frau Tonis misschien? ‘Berlin in a bottle’ met als drie speciale geurvariëteiten ‘de energieke, frisse Berlin summer’ en de ‘heerlijke lentegeur Linde Berlijn’. De laatste geur doet je verbeelden dat je in de grote winkelstraat ‘Unter den Linden’ loopt, met al die lindebomen :). Als 3e geur in het rijtje verkopen ze hier ‘Reines Veilchen’, een geur speciaal samengesteld voor Berlijn’s eigen Marlene Dietrich, die ze in de twintiger jaren al droeg. Ja, Marlene is geboren in Berlijn en daarmee eerst en vooral Duits en niet Amerikaans!

We worden uitgenodigd om een ‘snuffelcursus’ te doen. Op een grote ellipsvormige tafel staan talrijke identieke glazen flessen met in elk (uiteraard) een ander geurtje. In het midden een doosje koffiebonen om je neus tussendoor te ‘neutraliseren’. Wist je dat? Pauline, als echte expert, gaat meteen aan de slag. Deskundig haalt zij de stopjes uit de flessen en snuft of haar leven ervan afhangt (haha). Nee hoor, op elke snuif volgt een waardeoordeel, die de man achter de toonbank belangstellend volgt. Hij vindt het wel prettig dat we Nederlands spreken, zo kan hij het tenminste ‘ein bietje begreifen’. Je kunt hier zelfs een 5-stappen geurentest doen om te kijken welke (soort) geur het best bij jou persoonlijkheid past of welke geur jou het meest stimuleert en inspireert. Pauline en ik verlaten de winkel met een eigen ‘ons inspirerend geurtje’, maar ik kan me toch absoluut niet meer herinneren welke. Die van Pauline was in elk geval een stuk ‘zwaarder’ en ‘oriëntaalser’ dan de meer ‘lichte, frisse’ geur van mij. Wel hebben we er nog heel lang plezier van gehad; ons ‘doe-moment’ was een succes!

Voor het shoppen is er Galeries Lafayette, een dependance van het beroemde Franse warenhuis. Eenmaal binnen kun je dat vaak horen, want mededelingen worden standaard ook in het Frans omgeroepen. Leuk om eens op stap te zijn met een andere vrouw. Met ‘mijn’ jongens kom ik vaak niet verder dan een indruk van een bekend warenhuis, nu onderwerpen we de winkel meer aan een ‘diepte-onderzoek’. Het warenhuis is zeker een bezoekje waard met prachtige uitstallingen, mooie ruime opstellingen en een enorme blikvanger (spiraal) in het midden. Lafayette’s doelstelling is om van Berlijn het ontwerp mecca van Duitsland te maken. Pauline, altijd al heel gevoelig voor alle nieuwe mode-ontwikkelingen ;), schaft zich direct zeer modieuze kousen aan. Dat belooft wat komende winter! Hiermee is ook ons shopavontuur goed van start gegaan.

We hebben nu neus en tast, in de ruimste zin van het woord, gehad en gaan nu op naar ogen, oren en smaak. D.w.z. respectievelijk Alexanderplatz, Hackesche Höfe en last but not least Cookies Cream. Alexanderplatz, of ‘Alex’ zoals de Berlijners zelf zeggen, was het centrale plein van Oost Berlijn in de DDR tijd. De gebouwen in de omgeving hebben ook nog steeds die typisch Oost Duitse sfeer. Een beetje naargeestig, strak en kleurloos. Verder is er veel gedaan om het plein meer allure te geven. Over de sfeer is zelfs een boek geschreven (Berlin Alexanderplatz door Alfred Döblin). Een bekende publiekstrekker is de Fernsehturm. Met z’n 365 meter is de Telespargel (tandenstoker) het hoogste gebouw van Berlijn en bijna vanuit elk punt in de stad te zien. Heel handig! Opeens moet ik denken aan een interview wat ik kort geleden hoorde. Een oude man vertelt vol trots dat hij wel duizend (!) zenders op zijn televisie kan ontvangen. Op de vraag waar hij dan zoal naar kijkt, antwoord hij droog: ‘Nederland 1 & 2’.

Terug naar de toren. Eén van de attracties van de toren is het draaiende café. Het draait in een half uur geheel rond, dus onder het genot van een kopje ‘Milchkaffee’ kun je de stad bewonderen. De rijen zijn echter lang, de liftjes zijn klein, dus we laten het aan ons voorbij gaan. Onze eigen missie is nog niet compleet en de tijd gaat snel. Over tijd gesproken…. de Weltzeituhr (wereldklok) is een andere bekende. Het is in 1969 gebouwd als een onderdeel van de renovatie of opwaardering van het plein. Je kunt hier de tijd van verschillende wereldsteden aflezen en ik kan het niet laten om alvast even een voorproefje op de toekomst te nemen. Het is zes uur later in Bangkok! Op de 10 meter hoge klok staat een vereenvoudigd model van een zonnestelsel wat eens per minuut rond z’n as draait.

De Fontein van de Internationale Vriendschap is een ideaal rustpunt om de ‘hustle and bustle’ van het plein in je op te nemen. De cirkelvormige fontein met een diameter van 23 meter heeft In het midden een moderne sculptuur dat bestaat uit een aantal bassins waarlangs het water naar beneden stroomt.

Uitgerust en weer onderweg naar de Hackesche Höfe komen we langs Clärchens Ballhaus. Geweldig, het is een stapje terug in de tijd. Huize Maas herinneringen komen spontaan bij ons naar boven. De Hackesche Höfe is, net als zijn minder bekende broertje Heckmann Höfe, een openbaring. Veel Jugendstilpracht maakt van de acht met elkaar verbonden binnenhofjes een oase vol ontdekkingen. Hier maken we ook uitgebreid kennis met Ampelmann. Ampelmann hoort net zo bij Berlijn als de muur of de beer. Het naar rechts lopende groene mannetje (der Geher) of het stilstaande rode mannetje (der Steher) sierden oorspronkelijk de verkeerslichten in Oost Duitsland. Bij de eenwording ontstond er een heuse strijd of nu deze of de West Duitse versie moest blijven bestaan.

Tot besluit wil ik nog een paar regels wijden aan Cookies Cream. Dit restaurant wordt als volgt omschreven: ‘de weg ernaartoe is een ‘surrealistische’ toer langs de vuilcontainers van een hotel en een gigantsche kroonluchter. Even aanbellen onder de gloeilampen.’ We waren gewaarschuwd; een beetje een gribusstraatje was het wel! Maar wat een restaurant. Wat te denken van een voorafje van rode kool met chocolade en macademianoten? Pauline kan het zo reproduceren (hoop ik). Daarna lavendelworteltjes en….. ik kan het niet eens meer navertellen, maar aan elk detail was volop aandacht besteed en even verrassend. Een uitstekend besluit van een volgepakte dag.