Maand: mei 2018

Visie is de wijze van waarnemen, de manier waarop je ergens naar kijkt en erover oordeelt. Een visie is iets wat geleidelijk ontstaat door bewust bezig te zijn met het onderwerp waarover je een visie wilt ontwikkelen. Dat gezegd kun je een visie niet alleen passief ontwikkelen, maar ook actief  door de inbreng van verschillende perspectieven van buitenaf. Hierbij kun je denken aan boeken, media en praktijkervaring, maar ook aan gesprekken en discussies. De eerste groep helpt je om je eerste ideeën te ontwikkelen en concreet te maken, gesprekken ‘dwingen’ je vervolgens om die ideeën goed uit te drukken in woorden en discussies laten je tenslotte reflecteren op het eindresultaat. Misschien moet je definitieve visie nog wat worden bijgeschaafd?

Een visie ontwikkel je dus samen. Eenmaal gevormd blijft een visie in ontwikkeling en blijft je visie aan verandering onderhevig. Een goed voorbeeld is de stelling: ‘als je een visie hebt, heb je een duidelijk beeld van wat je wilt dat er in de toekomst gaat gebeuren’. Hoewel dat een waar gegeven is, blijkt ook dat dingen eigenlijk heel anders kunnen verlopen dan je jaren eerder had gedacht. De grote lijnen veranderen misschien niet, maar de weg of het doel moeten worden aangepast aan veranderende situaties, inzichten, kennis of omstandigheden. Visie moet in eerste instantie dus niet gaan over hoe je iets wilt bereiken, maar veel meer over het wat en waarom en daarmee is een visie vaak geen concreet gegeven. Getuige de uitdrukking: ‘wie een visie ontwerpt, is een plaatjesmaker’.

In ons geval zijn wij letterlijke ‘plaatjesmakers’. We nemen diverse zaterdagen deel aan een ‘vision workshop’ georganiseerd door de groep fotografen waar we lid van zijn. Het gaat hierbij niet alleen om ‘het leren zien’, maar ook om ‘jouw inspiratie’; wat wil je anderen laten zien en hoe wil je dat bewerkstelligen? Met andere woorden ‘wat is jouw persoonlijke visie met betrekking tot fotografie’? Geen gemakkelijke opgave. Hier heb ik in ieder geval wat hulp bij nodig 😉

Simon Sinek (1973) is bekend geworden met zijn ontdekking ‘de gouden cirkel’, waarvan  hij zelf zegt: ‘een simpel concept, maar geen gemakkelijk concept’. Hij zegt verder: ‘Alle inspirerende leiders en organisaties, denken, doen en communiceren op precies dezelfde manier. En deze manier is het totaal tegenovergestelde van de rest. Iedereen weet WAT hij doet; 100%. Een deel daarvan weet HOE ze het doen. Hun unieke waardepropositie, hun innoverende proces of ‘unique selling point’. Maar heel weinig mensen en organisaties weten WAAROM ze doen wat ze doen. Met WAAROM bedoel ik: Waar geloof je in? Wat is je overtuiging? Iedereen denkt, doet en communiceert van het meest concrete naar het meest abstracte: van buiten naar binnen. Maar degene die weten te inspireren en anderen in beweging te krijgen, doen dit andersom: van binnen naar buiten. Samengevat: Je WAAROM is je geloof. Het HOE zijn je acties die je onderneemt om je geloof te realiseren. En het WAT zijn de (meetbare) resultaten van die acties.’

Goed, ‘find the why’ moet mijn startpunt worden. Toegepast is de vraag meer: ‘waarom maak ik foto’s en wat is mijn voornaamste doel met de gemaakte resultaten?’ ‘Vanwege de herinneringen en de verhalen’, is mijn eerste reactie. De herinneringen aan vakanties en speciale gebeurtenissen, al dan niet ‘gevangen’ in een fotoboek. En de verhalen….. eigenlijk al zolang we ‘overzee’ wonen zijn de verhalen een onderdeel geweest van mijn leven. Beschrijvingen, anekdotes en huis, tuin en keuken verhalen voor het thuisfront. Eerst in briefvorm, later via email en/of een eigen blog. De laatste jaren sterk aangevuld met foto’s, want de foto’s geven (althans dat hoop ik) mijn verhalen context, laten zien wat ik bedoel en geven een (klein) inzicht in mijn leven binnen een heel andere cultuur. Tenminste dat is mijn bedoeling. Ik wil graag dat mijn foto’s afzonderlijk ook een verhaal vertellen en niet ‘slechts kiekjes zijn van een kleurrijk landschap’. De cursus leert dat een aansprekende foto technisch niet perfect hoeft te zijn, maar dat een foto de kijker wel moet aanspreken om zo de aandacht langer dan een paar seconden vast te houden. Hmmm.

Mijn ervaring is dat het schrijven van een verhaal wel redelijk loopt, inspiratie, naslagwerk en tijd in ogenschouw genomen. Voor de foto’s doe ik echter regelmatig een beroep op mijn wederhelft. Niet alleen omdat hij betere foto’s maakt, ook omdat hij keuzemateriaal tot zijn beschikking heeft. Waar ik meestal maar een paar foto’s neem, schiet hij al snel het driedubbele. Toegegeven veel kan zo in de prullenbak, maar hij heeft dan wel net dat juiste moment gevangen, net die foto gemaakt die meer zegt dan duizend woorden ;).

Kijk, zo is de cirkel rond, want ‘visieontwikkeling is belangrijk wanneer je je droom wilt realiseren en wanneer verandering in je leven noodzakelijk is’. Misschien iets teveel in mijn geval, maar is er misschien wel een verandering nodig in mijn wijze van fotograferen. Iets vertellen met een foto dusdanig dat de kijker wordt geraakt, een gevoel krijgt bij de persoon of de plaats waar het om draait.

We leren verder om een onderwerp van alle kanten te benaderen; hoog, laag, links, rechts, voor, achter en wat je nog meer kunt bedenken. Dit geeft een ander perspectief en misschien ook een ‘schonere’ foto. Een beeld zonder onaantrekkelijke lijnen of voorwerpen die het hoofdbeeld vertroebelen. Op zich niets nieuws, maar zeker goed om je er weer bewust van te zijn. Het advies is dan ook om meerdere foto’s te maken en pas later je selectie te maken. 

Met al deze en andere aanwijzingen tezamen met de ‘beoordelingen en discussies’ van al onze ingebrachte eigen foto’s gaan we individueel gesterkt beginnen aan de laatste ronde. Het vinden van onze ‘eigen stem’ binnen onze eigen visie. Het is immers ook belangrijk om dicht bij jezelf te blijven. Een beeld kan een belangrijke betekenis voor jezelf hebben wat een ander er ook van mag vinden. Het ‘wat en waarom’ zijn hiermee, voor mij, zeker een stuk duidelijker geworden. Nu werken aan het hoe. Volgens een onderzoek aan de TU in Twente zijn mensen die een persoonlijk levensmotto hebben gelukkiger dan zij die dit niet hebben. Misschien geldt dit ook voor een klein facet hiervan? Ik ga me in elk geval richten op mijn eigen stukje ‘persoonlijke why’ en zie wel hoever me dat zal brengen. Wordt vervolgd…….

De ‘Grand Canyon van Siam’ wordt zelfs wel eens vergeleken met een maanlandschap. Hoewel het bij lange na niet de allure en grootsheid heeft van haar echte tegenhanger in  de VS, is dit landschap in het noorden van Thailand ontegenzeggelijk bijzonder en zeker de moeite van het bezoeken waard.

In de provincie Ubon Ratchathani, dichtbij de grens met zowel Laos als Cambodja, vind je een vreemd landschap waarin, door eeuwenlange erosie, heel veel gaten zijn geslepen. Volgens zeggen zijn het er drieduizend, want Sam Phan Bok, de naam gegeven aan dit gebied, betekent letterlijk drieduizend (sam phan) holtes (bok). Je kunt deze omgeving het best in de droge tijd bezoeken wanneer het waterpeil op haar laagst is, want in de regentijd overspoelt het water van de Mekong de kloof praktisch helemaal en zie je er bijna geen gat meer in. 😉

Wij arriveren net voor de regentijd. Khun Ling, de eigenaresse van het guesthouse waar we logeren, zal ons de volgende ochtend om 5 uur ophalen om de zonsopgang mee te  maken. Ideaal voor zowel fotografie als de ervaring op zich. Ze brengt ons (maar een half uur te laat …..) naar de rand van de kloof, waarop wij aan de afdaling en de klim- en klauterpartij beginnen. Het is nog koel, stil en het voelt haast een beetje mysterieus. Een zonsopgang zullen we helaas niet zien, er hangt een dik wolkendek boven ons, maar het licht is mooi. Dit is tenslotte een ‘gouden uur’. Het gouden uur, ook wel het magische uur genoemd, wordt vaak omschreven als het eerste en laatste uur zonlicht op de dag, waarbij de speciale kwaliteit van het licht bijzonder fraaie foto’s kan opleveren.

Volgens een legende heeft een hebzuchtige koning ooit zijn hond op wacht gezet bij een gevonden schat in één van de gaten. Al vertelt een andere versie dat het gaat om een gouverneur en een minister, waarbij de minister zijn hond bij de ingang laat wachten totdat de gouverneur terug keert. De gouverneur vindt, in dit geval, de schat en verlaat het gebied via een andere weg om de minster te ontlopen. In beide gevallen is het eindresultaat dat de trouwe hond blijft wachten en uiteindelijk ter plekke sterft. Als je goed kijkt (en veel fantasie gebruikt) lijkt één van de grotere rotsformaties inderdaad op de kop  van een hond, een trouwe viervoeter die uitkijkt over de rivier. 

Lang voordat Sam Phan Bok bekend werd als een toeristische attractie was het voornamelijk een plek bij uitstek om te vissen. De draaikolken en steeds veranderende stromingen slijpen en polijsten gaten onder water waarin vissen min of meer gevangen zitten. Terwijl wij per ‘long tail boat’ de enormiteit en ongereptheid van de rivier en haar oevers ervaren, zien we diverse vissers hun grote netten in het water gooien. We kunnen helaas niet zien hoe hun vangst is, maar het enthousiasme en het aantal vissers laat weinig te raden over.

Onderweg worden we gewezen op een grote rots waarop het waterpeil staat aangegeven. De rots torent meters boven ons omhoog, nu besef ik me pas voldoende waarom dit de ‘grand canyon’ wordt genoemd, en we realiseren ons bewust hoeveel het waterniveau stijgt in de natte tijd. Wat een verschil en  wat een kracht gaat er door deze kloof. Geen wonder dat die kracht in staat is de rotsen uit te slijpen en soms te transformeren in artistieke en herkenbare figuren.

De bekendsten zijn uiteraard de ‘heart shaped’ gaten en het ‘Mickey Mouse’ gat.

Op een andere plek heeft het water op een rots een uitstulping gevormd wat lijkt op een vaasje. Wanneer je stevig over het vaasje wrijft kan het zomaar zijn dat de winnende loterij nummers in je hoofd ‘komen dansen’, althans dat is het plaatselijke bijgeloof.

We lopen eerst over het grote bovenplateau. Hier zien we vooral gaten van verschillende grootte en diepte. Sommigen vol water en helder als glas. Anderen diep en indrukwekkend.

De weg naar het water vraagt enige souplesse en behendigheid, maar levert ontegenzeggelijk een nieuwe kijk op deze wondere wereld. Ook de Thaise Grand Canyon is, op haar eigen wijze, indrukwekkend, bijzonder en zeker de moeite van het ontdekken waard!

 

 

‘Toeristen weten niet waar ze zijn geweest, reizigers weten niet waar ze naartoe gaan.’ Met dit citaat van Paul Theroux in gedachten stappen we vanochtend in de auto die we voor de hele dag hebben gehuurd. Als echte reizigers willen we op expeditie.

Helaas voor ons is het beroemde Talay Bua Dang (rode lotusbloemen meer), vlakbij Udon Thani, voorbij haar hoogtepunt. De vele lotussen zijn allemaal uitgebloeid en dan is deze topper eigenlijk niets meer of minder dan ‘gewoon een simpel meer’ en zeker niet de moeite van het bezoeken waard, zo wordt ons van diverse kanten verzekerd. Goed, maar wat dan, de stad zelf hebben we voldoende bekeken. Nu is Udon Thani slechts één van de grote steden in de Isaan regio, de andere drie steden behorende tot ‘de grote vier’ zijn Khon Kaen, Khorat en Ubon Ratchathani, maar….. Isaan is zo groot als Duitsland en de afstanden navenant.

Deze provincie beslaat ongeveer een derde van Thailand.  Hier zijn geen specifieke of kenmerkende toeristische hoogtepunten, zoals stranden, palmbomen of tropisch regenwoud, te vinden. De landbouw is bijna de enige bron van inkomsten. De bodem is echter arm aan mineralen en de zandgronden nemen niet veel water op, waardoor er slechts één rijstoogst per jaar mogelijk is (in tegenstelling tot midden Thailand). Arm en onaantrekkelijk? Wat je wel vindt in Isaan zijn, zoals ze dat zo mooi zeggen, ‘sporen van een bewogen verleden’. Jammer voor ons liggen deze ‘getuigen’ eveneens wijd verspreid.

Dan horen we over het ‘Phu Phrabat Historical Park’ in Ban Phue, een uurtje rijden van Udon Thani. Bizarre rotsformaties, die willekeurig door reuzen lijken te zijn neergelegd, waarbij sommigen dusdanig op elkaar gestapeld zijn dat ze de zwaartekracht trotseren. De geologische oorsprong wordt geschat op vijftien miljoen jaar geleden toen dit hele gebied nog onder de zeespiegel lag en werd geërodeerd door de kracht van het water. Niemand kent de geschiedenis van dit park precies, maar één ding is zeker, zo’n park is niet compleet zonder een legende.

De betreffende legende gaat over een koning, zijn dochter en een prins. Er was eens……heel lang geleden….. een koningspaar dat dolgraag een kind wilde hebben, wat helaas niet bleek te lukken. Tijdens deze periode werd er een meisje geboren in een lotusbloem op een afgelegen plek in de bergen, waar ze gevonden werd door een oude wijze vrouw die het kind onder haar hoede nam. Op een dag ontdekte de koning het meisje en vroeg de vrouw haar te mogen adopteren. De wijze vrouw kon echter in de toekomst kijken en waarschuwde de koning dat als zijn dochter later zou trouwen, haar man de oorzaak van de dood van de koning zou zijn. Je voelt het al aankomen….dit loopt uit op een drama! De koning negeerde de waarschuwing. Zijn dochter Usa, wat ‘ochtendgloren’ betekent, groeide op tot een beeldschone vrouw en had aan bewonderaars geen gebrek waardoor de koning zich de woorden van de wijze vrouw herinnerde. Hij hield hem zelfs dusdanig bezig dat hij zijn dochter dwong om in een enorm, in het oog springend, rotsblok – Hor Nang Usa – te wonen, ver bij alle anderen vandaan.

Uiteraard is ook nu de liefde sterker dan een gevangenschap. De prinses liet op een dag een zelfgemaakte bloemenkrans wegdrijven in een smal stroompje waarin ze zich mocht wassen. De krans dreef met de stroming naar de grote Mekong rivier, waar hij werd gevonden door prins Tao Baros. Hij wist onmiddellijk (hoe kan het!) dat het hier een teken van een mooie vrouw in nood betrof en besloot ter plekke om haar te redden. Ze vinden elkaar en vallen hals over kop ‘in love’. Eind goed, al goed, zou je zeggen. De legende neemt echter een bizarre twist, want de koning daagt de prins uit tot een wedstrijd tempel bouwen waarbij de verliezer zal worden onthoofd. De rest laat zich raden. ‘What was he thinking…..’

In de prehistorie werden veel rotspartijen aangepast voor religieuze doeleinden, hetgeen nog terug te vinden is in beelden en uitsnijdingen in de rotswanden. Tijdens de opkomst van het Boeddhisme werden de rotsblokken met name als schuilplaats gebruikt door rondreizende monniken, al beweren anderen dat juist de aanwezigheid van Boeddha beelden bewijst dat de grotten werden gebruikt als tempels. Als je goed kijkt dan kun je zelfs nog restanten van oude muurschilderingen en hindoeïstische elementen (uit latere perioden) terugvinden.

In dit park bevindt zich ook de Thaise versie van Stonehenge, misschien wel de meest bekende steenformatie in het park. Het is inderdaad een indrukwekkende serie hoge smalle stenen die samen een cirkel vormen rond een grote gekartelde steen balancerend op een smallere onderkant. De rotsen worden hier wel vergeleken met gigantische paddestoelen en het is duidelijk waarom.

We verkennen dit prachtige park op ons gemakje en genieten van alle bijzondere vormen die de rotsen in de loop der jaren hebben aangenomen. De ligging in een groene bosrijke omgeving en de aanleg met aandacht voor details vormen samen een uitstraling die het gevoel van mystiek verhoogt. We voelen ons echte ontdekkingsreizigers, we weten waar we zijn geweest!

Thailand is populair onder reizigers. Thailand, ook wel de hoofdstad van Azië genoemd, heeft zoveel verscheidenheid te bieden dat elke reiziger hier wel aan zijn of haar trekken komt. Ik lees het heel mooi verwoord: ’de glinsterende mozaïeken van de tempel van de smaragden Boeddha weerspiegelen de vele facetten van het land.’ Als dat niet veelbelovend klinkt? Thailand kent dus een enorme diversiteit, maar veel toeristen komen niet verder dan een paar dagen Bangkok om vervolgens te genieten van een zonvakantie op één van de vele eilandjes voor de kust. Met meer dan 3000 kilometer kustlijn bestaande uit voornamelijk witte stranden en een azuurblauwe zee is het ook niet gek dat veel strandliefhebbers graag een vakantie naar het ‘tropisch paradijs’ boeken.

En toch…….. Het grootste, maar tegelijkertijd ook het armste deel van het land ligt in het noordoosten. De hierin gelegen negentien provincies vormen samen het meest authentieke gebied van het land; Isaan. Het toerisme is hier nog in opkomst (minder dan 10% bezoekt dit deel), veel mensen spreken een lokaal dialect en er wordt praktisch geen Engels gesproken. Waar zouden we zijn zonder ‘google translate’ ;). Het leven in Isaan is eenvoudig, veel mensen leven van het land, ze verbouwen o.a. rijst, tapioca, tabak, watermeloen en katoen. Relax en maak je niet zo druk, oftewel ‘sabaai sabaai’ zoals de Thai zeggen, loopt als een rode draad door hun gebalanceerde leven van rust, geloof en werk. Eenvoud, authenticiteit, indrukwekkende natuur en niet te vergeten culinaire hoogstandjes zijn voor ons redenen genoeg om dit ‘rechteroor van de olifant’ zelf eens te ontdekken en te ervaren. Want, zo lees ik, ook al heb je Thailand al duizend keer bezocht, je leert Thailand pas echt kennen als je in Isaan geweest bent.

De naam Isaan stamt uit de eerste eeuw na Christus en is waarschijnlijk afgeleid van ‘Ishana’, één van de verschijningen van de hindoeïstische god Shiva, de vernietiger, een woord uit het Sanskriet, hetgeen ‘bewaker van het noordoosten’ betekent. Het noorden is daarbij de richting waar de rijkdom verblijft, terwijl het oosten de kennis  huisvest. Een gouden combinatie dus.

We landen in Udon Thani, blijken eigenlijk in Ubon Ratchathani (450 km verderop) te moeten arriveren waar we afgehaald zouden worden. Oeps……. Laten we zeggen dat we een goede indruk hebben gekregen van het platteland om ons heen. Veel uitgestrekte landschappen, waar kleine dorpjes als stipjes ver verspreid langs de wegen liggen. De meeste huizen zijn gebouwd in traditionele stijl, d.w.z. op palen en van hout. De modernisering slaat ook hier toe en meer en meer zien we dat de open onderkant is dichtgemaakt met beton, terwijl er op de houten bovenkant een golfplaten dak is bevestigd. Je moet meegaan met je tijd, maar dit is wel erg jammer. Toegegeven veel minder onderhoud, maar daartegenover staat een heidens kabaal in de regentijd en ontiegelijk heet als de zon schijnt. Dit is geen verbetering!

Udon Thani is de hoofdstad van het gelijknamige district én de gelijknamige provincie in Isaan. Tijdens de Vietnam oorlog was het de plek voor een belangrijke luchtmachtbasis van de VS. Tegenwoordig is daar weinig meer van te zien of te merken. Eerlijk is eerlijk, de stad zelf heeft niet veel te bieden. Hoogtepunten komen niet verder dan een bezoekje aan de bowlingbaan, de grote Mall, de nodige tempels of het plaatselijke park, het Nong Prajak park. Udon’s populairste park komt tot leven in de avonduren, wanneer de bewoners zich komen ontspannen aan de rand van het meer, voor een wandeling, fietstocht of een hardlooprondje. Dat klinkt ons  bekend in de oren! De aantrekkingskracht van het park is de laatste jaren enorm toegenomen vanwege een gigantische opblaasbare eend op het water (sinds 2013). De eend bleek onmiddellijk een geweldige hit op social media. In 2014 werd de eend los geblazen door een zware storm en eindigde hij slap en kapot in een dichtbij staande boom. De gouverneur besloot daarop het beest, letterlijk en figuurlijk, nieuw leven in te blazen en een paar maanden later pronkte hij (eigenlijk zij) weer fier op het water, zij het nu vergezeld van twee kleine eendjes. De eendenfamilie is vandaag de dag populairder dan ooit. Volgens insiders is het ondenkbaar dat een zichzelf respecterende Thai in Udon Thani geen selfie maakt met moeder eend en haar jongen.

In het park vinden we trouwens ook een hele grote pot in de stijl van Ban Chiang. Daarmee is een nieuw uitje naar ‘buiten’ een feit. Ban Chiang, een archeologische site die sinds 1992 op de UNESCO Werelderfgoedlijst staat, wordt gezien als één van de grootste  toevallige ontdekkingen in de archeologie. In de zomer van 1966 struikelde Harvard student Steve Young over de wortels van een kapokboom, terwijl hij informatie verzamelde voor zijn thesis. Terwijl hij voorover met zijn gezicht op de grond lag, zag hij delen van begraven potten voor zich. De randen net zichtbaar omdat de bovengrond was weggespoeld door de laatste moessonregens. Hij had (gelukkig!!) voldoende kennis in huis om zijn vondst te melden en ‘the rest is history’, zoals ze dat zo treffend zeggen. Jaartallen die vervolgens aan de vondsten werden verbonden gaan zover terug tot maar liefst 4000 v C, al schijnt daar wat controversie over te bestaan. Hoe dan ook zijn vondst wordt wel gezien als één van de meest belangrijke prehistorische nederzettingen in de wereld. Uiteraard vertoont het bijbehorende museum een film waarin wordt verteld dat Steve Young de vondst inderdaad wel gemeld heeft, maar dat de lokale Thaise bevolking al veel langer van deze nederzetting afwist. Belangrijke zaken moet je tenslotte wel in eigen hand houden, nietwaar? De iets verderop gelegen archeologische opgraving is tegenwoordig een ‘zwakke’ reconstructie van de originele groeve. Tijdens een grote overstroming (1997) is de hele graafplaats ondergelopen waardoor alle artefacten zijn beschadigd. Jammer.

Met deze bezienswaardigheden en ervaringen hebben we een klein (heel klein) beetje van de charme van Isaan ontdekt. Het meest opvallende is inderdaad de overweldigende natuur met al haar groentinten en uitgestrektheid. Het leven hier zal ontegenzeggelijk hard zijn voor de bewoners, maar het ritme is tegelijkertijd een verademing in vergelijking het hectische tempo van Bangkok. Om goed te genieten en/of meer uit het leven te halen, hoef je je tempo immers niet op te voeren. Haast het tegenovergestelde……’laat komen wat komt, laat gaan wat gaat en zie wat overblijft’ is een passende oosterse wijsheid die hier volop gehanteerd wordt. Wat heeft Isaan nog meer te bieden?

Ruim voor het digitale tijdperk en zelfs voor het ons nog welbekende fotorolletje in de analoge versie, werden de eerste stappen op fotogebied gezet door middel van glasplaten. 

De uitvinder van de ‘wet plate’ techniek, ook wel collodion fotografie genoemd, is Frederick Scott Archer. Scott Archer (1813-1857) was de zoon van een slager. Hij trok naar Londen om in de leer te gaan als zilversmid, maar werd later beeldhouwer. Een man met vele interesses, lijkt het. Hij vond fotografie een gemakkelijk hulpmiddel om afbeeldingen van zijn beelden te maken. Natuurlijk was dit nog niet de fotografie zoals we die vandaag de dag kennen. Hij maakte gebruik van de zogenaamde ‘calotypie fotografie’.

Bij een calotypie wordt door een chemisch proces van een papieren negatief een positief beeld op papier afgedrukt. In dit proces zorgt de vezelstructuur van het papieren negatief voor een eigen esthetisch effect (wikipedia). Hij was echter ontevreden over zowel de slechte kwaliteit en het contrast van de calotypie als de benodigde lange belichtingstijd. Hij bedacht daarom een nieuw proces  wat gepubliceerd werd in ‘The Chemist’ in 1851. Zijn proces verschilde van de voorgaande methodes omdat er nu geen gebruik werd gemaakt van papier, maar van glas of lichte metalen. Bovendien was ‘wet plate’ draagbaar, goedkoper en minder giftig, hoe onwaarschijnlijk dat ook lijkt :). Een uitvinder was geboren, maar ondanks dat hij met zijn ontdekking gezorgd heeft dat fotografie voor het brede publiek toegankelijk werd, stierf hij arm en berooid doordat hij geen patent had aangevraagd voor het collodium proces.

Opmerkelijk genoeg is er op dit moment een herleving van deze oude techniek gaande, het lijkt erop dat de oude uitvinding weer nieuw leven is ingeblazen. Niet omdat het zo eenvoudig is, zoals de volgende omschrijving laat weten: ‘Het is een volstrekt onhandige, uitermate bewerkelijke en niet ongevaarlijke techniek – een paar gram potassium cyanide dat als fixeer wordt gebruikt, kan een paard doden – die meer weg heeft van alchemie dan van fotografie.’ Waardoor is de interesse dan wel gewekt? Zelfs dusdanig dat er sinds enige tijd zelfs een internationale ‘World Wet Plate’ dag bestaat? Diverse interviews met hedendaagse fotografen geven vooral aan dat het gaat om een ontsnapping uit de vluchtige digitale wereld. Omdat het collodium proces zo ingewikkeld is, ben je als fotograaf intiem bij elke stap betrokken. Je moet opnieuw leren kijken wat het fotograferen weer verrassend maakt.

Ondertussen wordt hier in Bangkok een ‘wet plate’ demonstratie georganiseerd door de fotoclub. In een buitenwijk van de stad komen we terecht bij ‘Airlab’ en eigenaar Chardchakai Waikawee (Air), die ons zal inwijden in de geheimen van het collodium proces onder het motto ‘when photo’s were works of art’. Zijn welkomstpraatje begint met de stelling dat de moderne technologie ons in staat stelt een tiental foto’s per seconde te maken met onze smartphones. In de 19e eeuw vroeg het opzetten voor een enkele foto op een ‘wet plate’ al minstens een uur, laat staan de tijd nodig voor het onderwerp van de foto zelf. Air laat ons een foto zien (‘wet plate… what else’) van een jonge prins in een traditioneel kostuum. Achter hem zie je nog net de contour van een soort ruggensteun op de grond. Hij moest vele uren in dezelfde houding blijven staan om een goede scherpe foto te krijgen. Hier was mooi zijn nog echt pijn lijden!

Air vervolgt zijn verhaal met het tonen van een ‘wet plate’ camera. Dit was de eerste camera die gebruik maakte van een zelfgemaakt negatief. Hiervoor bestonden er alleen maar unieke foto’s die direct op fotopapier werden gemaakt. Door middel van het negatief op een glasplaat, kon men een foto meerdere keren afdrukken, al ging dat wel ten koste van de kwaliteit. De camera’s zijn er in allerlei soorten en maten. Veel fotografen bouwen hun eigen (houten) camera aan de hand van oude tekeningen. De grootste is te vinden in Amerika, waar Ian Ruhter zo’n enorme  camera bouwde dat hij alleen in zijn bestelbus te vervoeren is. De auto is de camera. Met deze camera trekt hij heel Amerika rond en legt mensen en landschappen vast op aluminium platen van 1,5 x 1 meter. Hij stopt heel zijn ziel, zaligheid en geld in de collodiumfoto’s die hij maakt. Iedere keer als hij een foto maakt, kost dat hem alleen al 500 dollar aan materiaal en chemicaliën. Wow.

Nu komt het echte werk aan bod. Eerst een demonstratie, want het proces van het natte collodium in absoluut niet eenvoudig. Als je de camera opgezet hebt moet je je eigen glasplaat snijden en de randen schoonschuren. Gelukkig is dat al voor ons gedaan. Het glas moet vervolgens onberispelijk schoongemaakt worden. Een badje met wat afwasmiddel is onvoldoende, het glas moet compleet worden gepoetst met krijt zodat het collodium zich goed kan hechten en je later geen vlekken of andere onberispelijkheden op je foto terug kunt vinden. Collodium is een stroperige en extreem brandbare vloeistof. De bedoeling is om, met handschoenen aan, een flinke scheut in het midden van de plaat te schenken terwijl de plaat op je vingertoppen rust. Door je vingers heen en weer te bewegen moet de vloeistof zich regelmatig over de plaat verdelen. Bijschenken kan niet, je hebt één kans en die moet meteen goed zijn. Helaas ben ik te zuinig, waardoor er een open plek op mijn glasplaat ontstaat. Het ligt volledig aan de deskundigheid van de fotograaf zelf dat het eindresultaat zo goed is dat deze ‘vlek’ precies op de goede plek zit. Dit collodium is een akelig goedje. Het is zeker aan te raden om met handschoenen aan te werken, want de giftige chemicaliën dringen door in je huid. Air vertelt dat hij vaak te ongeduldig is en de handschoenen ‘vergeet’. Op een gegeven moment kon hij zijn hele rechterarm niet meer bewegen en was hij dagen uit de roulatie als een gevolg hiervan. Of mogelijk was het zilvernitraat (voor verhoging van de lichtgevoeligheid) hiervan de oorzaak? Het bijzondere van het collodium procédé is dat de glasplaat alleen lichtgevoelig is als het nog nat is (‘natte plaat’), hetgeen betekent dat de plaat snel (binnen tien minuten) belicht en ontwikkeld moet worden. Geen tijd te verliezen. Ik zal vast hier en daar wat (belangrijke) details vergeten zijn, maar je krijgt een idee. 

Onze plaat is nat en bewerkt en klaar om, met omhulsel en wel, in de camera te worden geschoven. Wij hebben ons geïnstalleerd en de maestro geeft opdracht om ons 6 seconden niet te bewegen. Dat lijkt kort, maar als je je bedenkt dat de meeste foto’s ongeveer met 1/100 of 1/125 van een seconde worden gemaakt, dan zijn die 6 tellen nog behoorlijk lang. De foto is gemaakt en moet nu snel verwerkt worden in de donkere kamer, waarna het tijd is voor de ‘magie’ en zowaar het negatief wordt een positief. Gelukt. Het resultaat is bijzonder, ‘one of a kind’, niet te reproduceren. Je kunt de afbeelding wel scannen en afdrukken, maar dit heeft niet dezelfde uitstraling als de oorspronkelijke foto op glas.

Door deze beperking stijgt de waarde van de ‘glasfoto’ enorm. Het kan eigenlijk vergeleken worden met een kunstwerk. Je kunt er nog eentje maken, maar die wordt nooit helemaal hetzelfde. Daarmee kun je dan ook de conclusie trekken dat ‘wet plate’ fotografie voor de liefhebbers is, voor de kunstenaars onder ons. Mensen die zich met hart en ziel in het bewerkelijke traject willen storten en helemaal tevreden kunnen zijn met een imperfect resultaat. De foto is zoals die is, inclusief alle imperfecties, een beperkte scherpte-diepte, maar tegelijkertijd ook voorzien van rijke details en diepe contrasten. Succes!