Maand: mei 2019

Mensen worden steeds gelukkiger naarmate ze ouder worden. Een gedurfde uitspraak die echter wel gebaseerd is op een onderzoek waarbij maar liefst 34.000 mensen tussen de leeftijd van 18 en 85 ondervraagd werden. Verder blijkt uit ditzelfde onderzoek dat het geluk vooral groeit vanaf de 50 jarige leeftijd en dat geluk piekt op de leeftijd van 85 jaar. Laat ons feestvarkentje nu vandaag haar 85e verjaardag vieren……dat wordt dus het begin van een topjaar ;).

Het blijkt trouwens dat er geen aparte aanduiding bestaat voor zo’n jubileum. Een 25-jarig jubileum is zilver, 50 jaar is goud, 60 is diamant, 70 platina, 80 eiken en dan houdt het op. Nu lees ik dat er ooit een prijsvraag is uitgeschreven om een passende naam bij 85 jaar te verzinnen. De inzendingen logen er niet om. Om een greep te doen, er waren er die verwezen naar ouderdom zoals rimpel en grijs, er waren creatieve vondsten als eikenhout (80 is eiken en 5 is hout), greik (eik en graniet) of gilver (goud met een zilveren randje), maar mooier en in dit geval toepasselijker vind ik: ‘damast’, wat staat voor subtiel met verschillende verschijningsvormen naarmate de kijkhoek verandert. Ook mooi vind ik ‘amoriet’, een edelsteen die een sterke (positieve) invloed zou hebben op de communicatie. Of misschien toch ‘titanium’; ‘niet stuk te krijgen’. Als laatste in dit rijtje wil ik ‘bamboe’ nog in de strijd gooien. Bamboe is sterker dan eik, maar heel flexibel. Voor allen valt wel wat te zeggen, toch? 🙂

De dag begint relaxt met een champagneontbijt inclusief gezelschap. ‘Als ik dat geweten had, had ik van tevoren de tafel wel even gedekt….’ Laten we daarop antwoorden met ‘opzet geslaagd’. De stemming zit er meteen goed in. Ons jarige jetje en haar job verheugen zich mateloos op de dag en alle verrassingen in petto. De ochtend kabbelt rustig verder terwijl er aan alle facetten, nodig voor het verdere soepele verloop van de dag, aandacht wordt besteedt.

Om half 1 is het dan zover. Onze hoofdpersonen worden met eigen auto  ‘ontvoerd’. Via slinkse omwegen belanden ze uiteindelijk bij een heerlijke plek vlakbij het Reitdiep: de Wetsingersluis. Over het Reitdiep is ooit, in het Dagblad van het Noorden, geschreven dat het ‘een snoer van kralen’ is en dat het verband zoek is als je er een kraal uithaalt. De Wetsingersluis is kennelijk zo’n kraal. Om te weten wat er aan de bouw van de Wetsingersluis vooraf ging en waarom de sluis nu precies daar geplaatst is, moeten we ver terug in de tijd. In 1873 werd pas (de plannen waren er al ruim 200 jaar eerder) een start gemaakt met de aanleg van een afsluitingsdijk in combinatie met zeesluizen bij Zoutkamp en een dam plus schutsluis bij Wetsinge. De stad Groningen was als zeehaven een belangrijk centrum en stond via het Reitdiep in open verbinding met de zee.

De werking van eb en vloed was door de afsluiting in de stad niet meer merkbaar, waardoor de stad haar functie als zeehaven verloor. Ook het Reitdiep verloor een gedeelte van zijn scheepvaartfunctie omdat in 1876 het Eemskanaal gereed was als nieuwe scheepvaartverbinding van de zee naar de stad. Door de afsluiting hadden de kilometers lange dijken ook geen zeewaterkerende functie meer; ze werden slaperdijken. Ter verduidelijking: de wakerdijk, de slaperdijk en de dromerdijk vormen de fundamenten van het Nederlandse landschap. Samen maken ze het mogelijk om ons land te bewonen en te bewerken. Dijken zijn, volgens sommigen, ook poëzie in een land dat zijn ontstaan eraan te danken heeft en dat ze namen geeft als waker, slaper en dromer. Zie je het voor je? Men besefte wel dat met alleen de afsluiting van het Reitdiep de problemen nog niet opgelost waren. Door het toestromen van water uit het Winschoterdiep en Hoornsche Diep zou het waterpeil immers stijgen, waardoor het afwateren van de gebieden Hunsingo en Westerkwartier bemoeilijkt zou worden. De oplossing lag dus in de vorm van de Wetsingersluis, waardoor het Reitdiep stroomopwaarts van de sluis (naar het zuiden) gelijk zou komen te liggen met het Eemskanaal en zou daarmee het Winschoterpeil (NAP + 0,62 m) krijgen. Top.

Reitdiep bij Wetsinge 

Ondanks dat het weer op z’n minst gezegd frisjes valt te noemen, probeert het zonnetje telkens door de wolken te breken. Dit deel langs het Reitdiep is nog een onontdekt en werkelijk schitterend plekje, aldus het jarige jetje. Een picknicktafel wordt vervolgens uitnodigend gedekt compleet met (toepasselijk) damast (haha) en zelfs een waakhond wordt getrotseerd om op een naburige boerderij een absoluut noodzakelijke kurkentrekker te bemachtigen. Met jas, een enkele zonnestraal en warm gezelschap is het hier heerlijk toeven.

Gezelligheid kent geen tijd en daarom moeten we toch weer door. Een volgende overdracht staat op het program. Een keuze tussen krant en rust of thee aan het water valt niet mee. Met de verwachtingen hoog gespannen wordt besloten tot de eerste optie, want volgens het eerder genoemde onderzoek mag onze fysieke kwaliteit van leven dan misschien wat verslechteren als we ouder worden, daartegenover staat dan dat ons geestelijk welzijn tegelijkertijd wordt verhoogd. Dat klinkt toch positief?

Volledig opgefrist en opgekwikt wordt ons duo daarna naar huis gebracht alwaar hun voltallige nageslacht totaal onverwacht en onaangekondigd van het terras naar binnen springt. Vrolijk zwaaiend met rode ‘Meet Greet’ hartjes onderwijl een luid ‘Hallo Lieve Greet’ gezang ten gehore brengend op de muziek van juf Ank van de Luizenmoeder. Een dusdanig succes dat we zelfs overgaan tot een toegift van hetzelfde lied. Van iets goed krijg je immers niet snel genoeg :).

Een glaasje bubbels en een hapje verder gaan we tenslotte gezamenlijk tafelen. Weer met een damasten tafelkleed, dat wel. Damast, een weeftechniek waarbij tekeningen worden aangebracht op een achtergrond van (meestal) dezelfde kleur, wordt ook wel ‘het witte goud’ genoemd. Damast moet het van het licht hebben: dankzij het strijklicht ziet men de draden die in horizontale richting gaan, anders oplichten dan de draden in verticale richting, bijvoorbeeld in een helder wit en in een iets donkerder schaduwtint. Subtiel dus met verschillende verschijningsvormen naarmate de kijkhoek verandert. We houden het voorlopig op deze …….

Het diner is een goed besluit van een memorabele dag. Het valt misschien niet mee om de hele dag de regie uit handen te moeten geven, het blijkt echter zeker de moeite van het proberen waard.

Wat betekent het begrip abstract? Abstract is iets dat je niet direct kunt zien of waarvan je niet direct ziet wat het voorstelt. Abstract is daarmee het tegenovergestelde van concreet. Een abstract begrip is b.v. liefde. Liefde kun je niet direct zien, maar liefde is wel een begrip waar veel concrete dingen bij horen. Denk maar eens aan het geven van een zoen.

Het werkwoord abstraheren is afkomstig van het Latijnse woord abstráhere. Dit betekent ‘weglaten’. Meestal gaat het dan om het weglaten van alle onbelangrijke informatie. Ga je dan niet te ver? Ter illustratie lees ik over het volgende ‘probleem/raadsel’: ‘Stel er is een kamer in een flatgebouw op de derde verdieping met daarin één lamp. De lamp wordt bediend door één van drie schakelaars in de hal op de begane grond. Je moet erachter komen welke van de drie schakelaars dat is, maar je mag maar één keer naar boven lopen om te kijken, wat de lamp doet.’ Dit blijkt helemaal niet gemakkelijk op te lossen! Ik moet zeggen dat ik vast te moeilijk denk of misschien niet ver genoeg doordenk? Het probleem is dat je er meestal niet bij nadenkt dat een lamp meer kenmerken heeft dan alleen maar ‘aan’ of ‘uit’, want wanneer je je realiseert dat een lamp behalve licht ook warmte afgeeft als hij aanstaat, is de oplossing niet zo moeilijk meer. Weet je het al? Je zet eerst schakelaar 1 aan, wacht een poosje, zet schakelaar 1 uit en zet schakelaar 2 aan waarop je naar boven loopt. Als de lamp brandt, is het schakelaar 2. Is de lamp uit, maar nog wel warm, is het schakelaar 1. In het overblijvende geval (uit én koud) is het dus schakelaar 3. Het teveel abstraheren van de lamp (alleen ‘aan/uit’) bemoeilijkt in dit geval het vinden van de oplossing.

Toch heeft Michelangelo ooit al gezegd: ‘Schoonheid ontstaat door de zuivering van overtolligheden.’ Heeft hij daarmee misschien al een heel vroege knipoog gemaakt naar de abstracte kunst……? De abstracte kunst wordt namelijk vaak de kunst van het weglaten genoemd, hoewel de werkelijkheid meestal nog wel te herkennen is. Hoe anders is dat bij abstracte fotografie, want bij abstracte fotografie laat je de realiteit meestal helemaal los. Je gebruikt kleuren, lijnen en andere vormen om een bepaalde emotie los te maken of een idee te visualiseren. Interessant gegeven!

Bij abstracte kunst, ook wel non figuratieve kunst, is er geen duidelijke verwijzing naar onderwerpen uit de omringende wereld te herkennen, ook al heeft de kunstenaar zijn werk vaak wel een titel uit de werkelijkheid gegeven. Zoals gezegd gaat het nu om lijnen, vlakken, punten, kleuren en licht, ruimte en vormen in een bepaalde kunstzinnige ordening. Natuurlijk komen deze elementen ook voor in realistische of figuratieve werken, maar dan houden deze elementen verband met het onderwerp en sluiten ze aan bij de waarneming daarvan. Bij een abstracter schilderij wordt de werkelijkheid minder belangrijk en ligt de nadruk juist op de beeldende elementen zelf.

‘Untitled’ – Kandinsky uit 1910 (bron: internet)

Het was Wassily Kandinsky die in 1910 het eerste abstracte schilderij maakte, althans hij vertelde iedereen dat hij abstractie had uitgevonden. Of dat klopt is een ander verhaal. Zo zette Kazimir Malevich oudere jaartallen op zijn schilderijen om de eerste abstracte schilder te lijken. Het is ook eigenlijk niet zo belangrijk. Belangrijker is dat verschillende kunstenaars tussen 1910 en 1920 bezig waren om hun werken steeds abstracter te maken.

‘De Rode Boom’ – Mondriaan (bron; internet)

Eén van de belangrijkste figuren in de (abstracte) kunstgeschiedenis van de 20e eeuw is wel Piet Mondriaan (1872-1944). Zijn werken met zwarte horizontale en verticale lijnen en vlakken in de primaire kleuren (rood, geel en blauw) en de ‘niet-kleuren’ (zwart, wit)  zijn tegenwoordig wereldberoemd. Toch begon Mondriaan zijn loopbaan met realistische landschapsschilderijen. Aan het begin van de twintigste eeuw werden zijn landschappen echter gedurfder in lijn en kleur. In ‘de Rode Boom’ (een van zijn beroemdste vroege werken uit 1910) schilderde Mondriaan een vuurrode boom in een kobaltblauwe setting. Met dit soort kleurexperimenten verliet hij voorgoed zijn eerdere, naturalistische stijl en is hij definitief de weg naar de abstractie ingeslagen.

‘Compositie no II’ – Mondriaan (bron: internet)

Mondriaan bleef zoeken naar de essentie van zijn beleving en het vinden van harmonie in zijn werk. Rond 1920 vindt Mondriaan dan zijn definitieve vorm. Hij wil met zijn composities van primaire kleuren, horizontale en verticale lijnen en egale kleurvlakken een gevoel van harmonie oproepen, dat verbonden is met het grotere kosmische evenwicht. Hij wil absolute ‘schoonheid’ creëren. Zijn werken zijn nu geheel abstract, maar eigenlijk is er niets veranderd ten opzichte van zijn landschappen. Mondriaan blijft zoeken naar harmonie, waarbij ieder werk opnieuw een zoektocht is naar een balans tussen kleurvlakken en lijnen. Alleen door deze goed op elkaar af te stemmen vond Mondriaan de puurheid waar hij naar op zoek was.

Ik lees en heb inderdaad ook vaak gehoord dat één van de meest voorkomende reacties op abstracte kunst zoiets is in de trant van: ‘mijn zes jaar oud zou dat gemaakt kunnen hebben’. Dat lijkt misschien zo, maar het is ontegenzeggelijk een feit dat je abstracte kunst moet leren begrijpen. Al is het volgens sommigen eigenlijk heel gemakkelijk en is het enige wat je nodig hebt een open geest en en grote verbeeldingskracht. Daar ontbreekt het mij niet aan, dacht ik……..

Om zelf ook eens te experimenteren met ‘abstract’ kom ik uit bij de abstracte fotografie. Tenslotte zijn ook hier vormen, lijnen en kleuren alles wat je overhoudt als je al het herkenbare uit  een foto weghaalt. Een abstracte foto moet wel altijd een krachtig beeld zijn dat visueel prikkelt en een emotionele reactie bij de kijker uitlokt. Abstracte fotografie is ook een instinctieve kunst. Waardoor wordt jouw aandacht getrokken en welke emotie roept dit op? Leer meer te zeggen door minder te laten zien. Het klinkt zo eenvoudig, maar de praktijk is zoals gewoonlijk ingewikkelder. Gelukkig worden er handvaten gegeven :0.

Als eerste is er de vorm. De vorm is vaak het eerste waardoor je aandacht naar een bepaald onderwerp wordt getrokken.

Dan kleur…. Kleuren spelen een belangrijke rol, niet alleen om de aandacht van een kijker te trekken, maar ook om die aandacht vast te houden. In abstracte fotografie wordt veel gewerkt met oververzadigde en intense kleuren en er wordt vaak gebruikgemaakt van sterke kleurcontrasten. Hmmmm.

‘Kleurenpracht op ijzer’ (bron: internet)

Helaas nog geen eigen foto’s, het vraagt toch iets meer aandacht 😉

Tenslotte spelen lijnen ook een belangrijke rol, want lijnen kunnen de blik door het beeld sturen om zo de aandacht vast te houden of om eventueel de aandacht te sturen naar het belangrijkste onderdeel van de foto. Het moge duidelijk zijn dat het maken van zulke abstracte foto’s veel oefening en misschien (nog) meer verbeeldingskracht vraagt. Het is een andere benadering van de wereld om je heen.

Hoe je dan naar het resultaat moet kijken……. ‘Je laat je ogen over het schilderij dwalen. Je slingert van hoek naar hoek, van boven naar beneden. Je laat je onderdompelen in het oppervlak en laat je ogen dansen over het kunstwerk. Je zou niet moeten proberen om het uiterlijk van het schilderij (of de foto) in je op te nemen, want je zou moeten toestaan dat het werk je meesleurt. Laat je emoties, herinneringen en gedachten de vrije loop. Laat je ogen ontspannen. Heb geen verwachtingen, maar laat je meenemen. Onderzoek de kleuren, patronen, vormen, materialen, het oppervlak, de werking het reliëf, enzovoort. Neem je tijd en laat het schilderij tegen je ‘spreken’.’ Wow, dat klinkt fantastisch toch? Heb je met deze oefening al een titel voor bovenstaande foto gevonden?

Het lijkt me zeker de moeite van het onderzoeken waard of abstract me inderdaad pakt.

Voordat je begint met het analyseren van schilderijen, moet je één ding in gedachten houden: kunst is gemaakt door mensen en voor mensen. Een kunstenaar maakt zijn kunstwerk omdat hij gedachten, beelden of emoties over wil brengen. Elk schilderij heeft daarom een eigen betekenis. Toch zal lang niet iedere toeschouwer er hetzelfde uithalen,  want het kijken naar en het interpreteren van kunst blijft tenslotte een subjectief iets. Met deze introductie beginnen we aan onze lezing van vandaag. Onze docent vervolgt met de vraag om een eenduidige definitie te verwoorden voor het begrip kunst. Een onmogelijke opgave, al worden wel kernwoorden genoemd als creativiteit, emotie, schoonheid en vaardigheid. Er bestaat geen algemeen geaccepteerde definitie van kunst. Wat wel en niet onder ‘kunst’ wordt verstaan is cultuur specifiek en tijdgebonden. Ook binnen eenzelfde cultuur kunnen opvattingen over kunst veranderen, want er ontstaan immers telkens nieuwe genres en er ontwikkelen zich steeds nieuwe kunstvormen. De meest algemeen geaccepteerde definitie luidt dan ook: kunst is het product van creatieve menselijke uitingen, onder meer: schilderen, tekenen, fotografie, grafiek, beeldhouwen, moderne media, theater, muziek en zang, dans, film, bouwkunde of architectuur, literatuur en poëzie. Mooier vind ik zelf: kunst is het vermogen om dat wat in geest of gemoed leeft of gewekt is, op zodanige wijze tot uiting te brengen, dat het kan ontroeren door schoonheid. Al is schoonheid betrekkelijk en is dit natuurlijk ook weer een subjectief gegeven. Oef, aandacht erbij houden!

‘My wife and my mother in law’ (bron: internet)

Als voorbeeld kijken we naar een optische illusie. Een optische illusie (gezichtsbedrog) is iets wat het oog waarneemt dat door de hersenen anders geïnterpreteerd wordt. Een genre van de schilderkunst, wat opzettelijk nastreeft dat de kijker vals voor echt aanneemt, wordt ‘trompe-l’oeil’ genoemd. Wij kijken naar ‘my wife and my mother in law’ van de Britse cartoonist William Ely Hill. Volgens Hill zie je of het gezicht van je vrouw of het gezicht van je schoonmoeder, maar nooit de twee gezichten tegelijkertijd. Recent onderzoek heeft uitgemaakt dat welk gezicht je het eerst ziet iets te maken heeft met je eigen leeftijd. Durf je het aan?

(bron: internet)

Vervolgens krijgen we een kunstwerk te zien zonder verdere informatie. Hoewel geldt dat hoe minder achtergrondinformatie je hebt over de bekende schilders, schilderstijlen en  kenmerken van de verschillende stromingen, hoe moeilijker het wordt om kunst te interpreteren (kunst kijken en bespreken gaat gemakkelijker als je enige theoretische kennis hebt) is het eveneens belangrijk om ‘blanco’ (met een schone lei) naar iets te kijken, zonder voorkennis waardoor je wordt beïnvloed. Grappig genoeg lees ik een artikel waarin wordt geschreven dat kunstenaars voorafgaand en tijdens hun werk een intentie hebben gehad waaruit een concept is voortgevloeid, wat op zijn beurt weer heeft geresulteerd in een kunstwerk. Dat kunstwerk krijgt, volgens de schrijver, weer een nieuwe betekenis door en van de beschouwer. Iedere beschouwer heeft een eigen blikveld, een eigen voorkennis en eigen associaties en interpretaties, waardoor het kunstwerk een nieuwe betekenis, een nieuwe waarheid, krijgt die niet meer of minder waar is. Je kunt dit beeld misschien zien als onze eerste oefening in kijken, waarnemen en analyseren?

Kreten als ‘creatief met een fiets’, ‘hert met groot gewei’, ‘stier’ en zelfs ‘pinguïn’ klinken door de zaal. De schaduw speelt een hele belangrijk rol als je het laatste dier wilt herkennen ;). Het beeld is bewust zo gefotografeerd door de maker zelf, net zoals het feit dat hij (de spanning stijgt) de zogenaamde ‘gevonden voorwerpen’ deze keer niet naar de achtergrond wilde duwen om ze als het ware onzichtbaar te maken. De bedoeling was juist om hier de aandacht te leggen op zowel de dierenkop zelf als op de materialen waaruit de sculptuur werd gemaakt. Dit moet dan iets extra’s aan het kunstwerk geven. Gelukt? Maakt het dan ook nog iets uit wanneer je weet dat het hier gaat om het beeld ‘de stierenkop’ van Pablo Picasso? Deze wetenschap kleurt vast je oordeel, het mijne in elk geval wel. Picasso was tenslotte één van de belangrijkste kunstenaars van zijn tijd.

Wist je trouwens dat van het kijken naar kunst je niet alleen iets leert over die kunst, maar dat het ook inzicht kan geven in geneeskunde, wiskunde en zelfs cognitieve psychologie? Een arts moet b.v. een patiënt goed kunnen observeren, maar nauwkeurig beschrijven wat je ziet is moeilijker dan je denkt. Er is nu een workshop ontwikkeld waarin een student een kunstwerk observeert en vervolgens zo goed mogelijk beschrijft aan zijn groepsgenoten die het niet zien. Het gaat dan om formele vormbeschrijvingen die later getekend moeten worden. Als voorbeeld wordt een sneeuwpop genoemd die beschreven moet worden als drie witte cirkels boven elkaar, waarvan de bovenste kleiner is, want op deze manier moeten zij in hun vak ook een tumor beschrijven. Je leert op deze manier zeker goed kijken (en goed luisteren), de getekende feedback kan meedogenloos zijn (hahaha).

‘De burgers van Calais’ (bron: internet)

De tijd tikt door en voordat onze eerste sessie erop zit moeten we in elk geval nog even  kijken naar het beeld ‘de burgers van Calais’ van August Rodin. Rodin verbeeldt hier een scène uit het begin van de honderdjarige oorlog (1337-1453) tussen Engeland en Frankrijk. In 1347 werd de stad Calais elf maanden lang door de Engelsen belegerd. Op een gegeven moment was de honger zo groot dat zes mannen, enkel gekleed in een dun hemd en met een strop op de nek, de sleutel van hun stad aan de Engelse koning overhandigden. Hiermee hoopten zij op een barmhartige houding van de belegeraars. Volgens het verhaal slaagden zij in hun opzet.

Het is belangrijk om het beeld vanuit verschillende perspectieven te bekijken. Loop er omheen en zie hoe de emotie die het beeld oproept veranderd. Voor ons is dit op zich niets nieuws. Vanuit de fotografie werd ons ook al geleerd om meerdere standpunten in te nemen teneinde je onderwerp vast te leggen. Nu ligt het accent meer op de rust in jezelf. Je hoofd moet leeg zijn, zodat je open kunt staan voor het schilderij of kunstwerk. Je moet nieuwsgierig zijn naar een kunstwerk wil je er goed naar kunnen kijken. Nieuwsgierigheid kan ontstaan omdat je iets erg mooi vindt, maar ook juist doordat iedereen lovend is over een kunstwerk, terwijl jij er gewoonweg niets in ziet. Je kunt dan uit nieuwsgierigheid op zoek gaan naar redenen waarom anderen wél laaiend enthousiast zijn.

Dit was een eerste kennismaking in het traject ‘kijken is een kunst’. We gaan verder met het ontdekken van associaties m.b.t. de kunst, het stellen van vragen die weer moeten leiden tot andere vragen met als doel tot inzicht te komen. Kunnen we wel leren kijken naar kunst zonder te oordelen? Echt kijken is inderdaad een kunst!

 

Al jaren kom ik paar keer per jaar in Dordrecht voor familiebezoek. Altijd gezellig en ook de stad zelf, met haar mooie binnenstad, is de moeite van het bezoeken zeker waard. Toch komen we meestal niet verder dan de winkelstraten en de uitnodigende terrassen, want onze tijd met elkaar is vaak te beperkt voor alles wat we willen doen. Dit keer pakken we het echter anders aan, we willen wat dieper ingaan op de geschiedenis van de stad en tegelijkertijd proberen om (al?) haar bijzonderheden te ontdekken met een heuse stadswandeling.

Hoezo scheef?

Dordrecht, gelegen waar de rivier de Merwede zich splitst in de Noord en de Oude Maas, begint haar geschiedenis al in de twaalfde eeuw als een nederzetting aan de rivier de Thure middenin de veenmoerassen. De Thure was een zijtak van de rivier de Dubbel en liep ongeveer waar tegenwoordig het Bagijnhof ligt, voor de echte Dordtenaren welbekend. De oorspronkelijk naam van Dordrecht was toentertijd Thuredrith, hetgeen ‘doorwaadbare plaats in de rivier Thure’ betekent. Klinkt logisch. Dit verhaal werd dan ook lang aangehangen. Tegenwoordig wordt echter de theorie gevolgd dat de rivier oorspronkelijk Thuredrecht (of Thuredrith) werd genoemd en de daaraan liggende nederzetting Durdreth of Durthric. Thuredrecht betekent dan trekvaart of doortocht, in dit geval tussen de Dubbel en de Merwede. Klinkt eveneens geloofwaardig. Hoe dan ook de huidige naam Dordrecht komt al voor sinds 1220 toen de stad haar stadsrechten ontving uit de handen van graaf Willem I om de stedelijke ontwikkeling te stimuleren. Door de voordelen van het zogenaamde stapelrecht ontplooide Dordrecht zich tot een levendige handelsstad. Het stapelrecht regelde dat alle goederen die over de rivier werden getransporteerd in Dordrecht naar de markt moesten worden gebracht. Vooral de handel in hout, graan en wijn zorgden voor een grote economische bloei.

‘Paard op naalden’

Wij beginnen onze wandeling aan het Bagijnhof waar we onmiddellijk een groot paard op  de muur zien. Terwijl we de muurschildering aandachtig bestuderen klinkt achter ons een dronken stem: ‘mevrouw, mevrouw, u moet naar ’t peerd verderop, dat is veel mooier.’ Verbaasd kijk ik achterom, waar een man uitgeteld en flink aangeschoten op de treden van een groot gebouw hangt. Hij glimlacht zijn bruine tanden bloot. Pas veel later realiseer ik me dat hij eetcafé ’t Peerdt bedoeld, wat kennelijk een begrip is in Dordrecht vanwege zijn gezelligheid, knusheid en sfeer, terwijl het aan de bar van dit café altijd gezellig moet zijn. Deze man zal het zeker weten :). ‘Paard op naalden’, het ‘elegante paard met ruitpatronen’ daarentegen is geschilderd door Serge Kortenbroek als een onderdeel van ‘Iconoclash’, een platform voor muurschilderingen en kunst in de openbare ruimte in de Drechtsteden, waar Dordrecht een onderdeel van is. Hun insteek was om verpauperde wanden of gebouwen een facelift te geven, meer ruimte te bieden aan kunstenaars en om verbindende elementen van de Dordtse geschiedenis te implementeren. Je schijnt inmiddels al zeven muurschildering in de stad te kunnen vinden, maar dat is een wandeling voor een andere keer :).

Ingang Regentenhof

We lopen verder en arriveren bij het Regenten- of Lenghenhof, een oase van rust temidden van al het stadsgewoel, maar bovenal ook een veilige plek voor de bewoonsters want  ’s nachts zijn de toegangspoorten op slot. Dit hofje werd gesticht door Gijsbert de Lengh, koopman en reder, in 1755. Hij was niet getrouwd en had maar één, eveneens vrijgezelle, zuster. Toen hij zijn einde voelde naderen, besloot hij zijn kapitaal aan een liefdadig doel te besteden, waarop hij een hof stichtte voor ‘behoeftige vrouwen’. Grappig genoeg wonen hier tegenwoordig ook nog alleen vrouwen.

Arend Maartenszhof

Een volgend hofje is het Arend Maartenszhof, wat in 1625 werd gesticht door Arend Maartenszoon in een poging zijn slechte reputatie (als woekeraar) in de stad van zich af te schudden. Hij liet zo’n 40 woningen bouwen die een veilig onderkomen betekenden voor ‘armlastige vrouwen en weduwen van soldaten’. Hier werd in de zeventiende eeuw dus praktisch gratis gewoond. Sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw zijn de toelatingsregels voor de huisjes versoepeld, maar twee regels van de oude oprichter staan nog steeds overeind: bewoners moeten van onberispelijk gedrag zijn en ze moeten de woonomgeving liefdevol verzorgen. Een krantenartikel vermeldt dat de Dordtenaren vaak niet eens van het bestaan van het Arend Maartenshof afweten. ‘Die lopen er honderdduizenden keren voorbij, maar gaan nooit eens naar binnen. Het is een verborgen parel in Dordrecht.’ Wij gaan wel via het rijk versierde renaissancepoortje aan de Museumstraat naar binnen en stappen haast in een andere wereld. We zien hier een prachtige binnenplaats met oude bomen en een waterput omringd door kleine huisjes. Rust, groen, verzorgd, ruim zijn zo maar wat woorden die bij me opkomen. Idyllisch bijna en vast een waar genoegen om hier te mogen wonen.

Gedicht aan de muur

Wegens tijdgebrek lopen we niet de hele wandeling, al zou ik dat graag doen, want Dordrecht heeft een rijke historie en je kijkt absoluut bewuster met wat uitleg erbij. We gaan verder richting Voorstraat; winkelstraat en tevens dijk. Deze straat met een lengte van 1,2 km  is officieel de langste winkelstraat van Nederland , maar misschien belangrijker is dat de straat nog steeds deel uitmaakt van de hoogwaterkering in zuidwest-Nederland. Een dieptepunt in de eeuwenoude strijd tegen water was de Sint-Elisabethvloed in 1421. De combinatie van een hoge rivierwaterstand en een noordwesterstorm richtte grote schade aan in Dordrecht. In 1953 (na de watersnoodramp) kon de dijk nog eens kunstmatig worden verhoogd. Het wegdek van de Voorstraat ligt daarmee op gemiddeld 3,30 meter boven NAP. Aan de straatkant zijn de woningen en winkels voorzien van gleuven waarin de gemeente schotten kan plaatsen, waardoor de dijk zich dan op 3,80 meter boven NAP bevindt

Johan en Cornelis de Witt

Even verderop zien we het grote standbeeld van de gebroeders Johan en Cornelis de Witt op de Visbrug. Wat ik nooit heb geweten is dat de broers in Dordrecht zijn geboren. Johan (1625-1672), raadpensionaris van Holland en zijn broer Cornelis (1623-1672), regent van Putten en burgemeester van Dordrecht, kregen in 1918 een standbeeld, waar Johan zittend en Cornelis staand wordt afgebeeld, al geloven de Dordtenaren dat zij soms van plaats wisselen. De broers De Witt werden op 20 augustus 1672 in Den Haag door een woedende menigte vermoord. Volgens de overlevering werden hun lichamen hierna verminkt en in stukken verscheurd, waarbij sommige delen van hun lichamen zelfs werden verhandeld, als souvenir werden meegenomen of werden opgegeten……. Het jaar 1672 is de geschiedenisboeken ingegaan als ‘het rampjaar’. Over deze periode wordt wel gezegd: ‘Het land was reddeloos, de regenten waren radeloos en het volk was redeloos’.

Grote of Onze Lieve Vrouwe Kerk

Vlakbij de Oude Maas ligt de middeleeuwse Grote of Onze-Lieve-Vrouwe Kerk. De kerk is met meer dan 80.000 bezoekers per jaar het grootste en drukst bezochte monument van Dordrecht. Indrukwekkend van buiten en prachtig van binnen.

Prachtig van binnen

Indrukwekkend van buiten

Rondom het Maartensgat, waaraan de kerk ligt, wordt nog steeds gewerkt. Eeuwenoude muurresten onder water worden verwijderd wegens gevaar voor de scheepvaart. Er bestaat trouwens een leuk verhaal over oude stadsmuren (tolmuren) en het feit dat inwoners van Dordt ook wel ‘schapenkoppen’ worden genoemd. Vroeger had Dordrecht een zwaar belastingstelsel. De accijnzen rezen de pan uit en mensen bedachten de gekste plannetjes om de belasting te ontduiken. In een poging om het tolgeld op vee te ontduiken, kleedden Dordtenaren een schaap in mensenkleren om het zo binnen de stadsmuren te kunnen smokkelen. Het bedrog kwam echter uit want net op het moment dat ze met het schaap door de poort wilden gaan, begon het dier te blaten. Helaas!

Mooie 18e eeuwse huizen

Al met al hebben we maar een klein stukje (her)ontdekt, maar het is wel een wandeling die vraagt naar meer verhalen en meer gezichtspunten. Voor aanvulling vatbaar dus!