Maand: maart 2019

Het lijkt misschien vreemd dat er in een stad vol kunst in musea en kerken ook zoveel aandacht is voor kunst op straat. Straatkunst wordt gezien als een tegenhanger, als een reactie op toeristen met ‘gallery fatigue’. Misschien zit daar een kern van waarheid in, de Renaissance kunst is inderdaad overweldigend en soms bijna een overdaad voor je ogen en je geest. Ik denk echter ook dat je, als wandelaar, meer en meer gefascineerd raakt door de kunst op straat op al die onverwachte plaatsen. Het wordt haast een sport om een nieuwe afbeelding te vinden en te beoordelen. Wat dat betreft kun je kunst op straat misschien meer zien als een cadeautje onderweg?

                                                                                                                           Basilca di Santa Croce

Wat wordt er eigenlijk verstaan onder street art? Street art is straatkunst waarbij afbeeldingen worden gemaakt op een muur of rolluik met een spuitbus. De afbeelding vertelt een verhaal, een politieke boodschap, een kritische blik of juist een grap. De makers blijven, door het illegale karakter, meestal anoniem. Straatkunstenaars zien hun werk natuurlijk niet als vandalisme. Interactie met de omgeving is belangrijk, je moet rekening houden met de plaats van het kunstwerk en het effect op de voorbijgangers. Deze kunstvorm is overal te vinden, je moet er alleen wel oog voor hebben!

                                                                                                                               Beneden kniehoogte

Een kunstenaar waar je beslist niet om heen kunt is Clet Abraham, een fransman die al twintig jaar in Florence woont, waar hij begon met zijn project om verkeersborden met eigen werk te ‘integreren’. Volgens hem hebben verkeersborden veel te zeggen als we op weg zijn, terwijl ze tegelijkertijd niets vertellen. Hij geeft de verkeersborden andere interpretaties, politieke, religieuze of filosofische betekenissen, zonder dat het verkeersbord zijn functie verliest. Soms is het zelfs alleen maar om een lach op de mensen hun gezicht te toveren. Humor is belangrijk, waardoor hij door inwoners van de stad wel de verkeersagent van de ziel genoemd.

                                                                                                                                  Een ‘Clet ervaring’

Terwijl we door de grootste winkelstraat, Via dei Calzaiuoli, lopen zien we opeens een echte straatkunstenaar aan het werk. Gewoon op haar hurken met haar krijtjes rondom is ze geconcentreerd bezig met het opzetten van haar portret. We leren later dat het hier gaat om een groep die in het Italiaans wordt aangeduid met de term Madonnari. Zo genoemd omdat ze vaak de schitterendste Madonna’s op een klein stukje straat weten te creëren, hoewel ze uiteraard ook andere onderwerpen op de straatstenen kwijt kunnen. Het heeft iets bijzonders, zo’n kunstwerk te zien ontstaan op straat midden tussen haastende voeten. Uren op je knieën of hurken op de straatstenen om iets te neer te zetten dat bij de eerste regendruppels wordt weggevaagd, alsof het er nooit is geweest…

                                                                                                  Eén van de Madonnari aan het werk

Wanneer we ons wandelavontuur vervolgen valt ons oog op simpele tekeningetjes die vaak hangen aan rode ballonnetje of hartjes, al dan niet gesigneerd met een grote letter ‘K’. Deze kunstwerkjes blijken van de hand te komen van een anonieme Italiaanse (hoe weten ze dat dan;)) artiest die opereert onder de engelse naam (!) ‘Exit/Enter’, ook wel ‘The Elusive K’ genoemd. Hij schijnt toch wel bij een enkeling bekend te zijn, want hij (of misschien is het wel een zij) heeft al dikwijls verteld hoe zijn hoofdpersonage geboren is. ‘Het mannetje is er altijd geweest in mijn tekeningen op papier. Het dook vaker en vaker op in mijn werk, bewoog zich en ging in interactie met andere tekens in mijn schetsboek. Tot ik er op een nacht eentje bevrijd heb op straat. Mijn mannetjes balanceren hoog op lange ladders in een poging de hemel aan te raken of in een koers naar bloemen en hartjes. Zo worden ze een boodschap van lichtheid, een uitweg of zelfs een vlucht uit de koortsachtigheid van deze moderne wereld. Maar ze zijn vooral een uitnodiging om jezelf te zoeken en terug te keren naar waarden die even eenvoudig als zuiver zijn.’ Een prachtige boodschap!

                                                                                                                                         ‘The Elusive K

Onderweg is er werkelijk een scala aan kunst op straat te vinden, niet alles spreekt mij even aan. Maar ja, als geest en hand niet samengaan ontstaat er geen kunst, althans volgens Leonardo dan Vinci en hij kan het weten. Goed, ik maak deze kunst weliswaar niet zelf, maar mijn geest moet het wel begrijpen, kunnen interpreteren. Lang verhaal kort, een van de minder geapprecieerde kunstuitingen vond ik de duikbrillen van ‘Blub’. Toch kijk ik met een hernieuwde waardering naar zijn werkstukken wanneer ik lees over zijn achtergrond en motivatie. Blub voorziet onder het motto ‘l’arte sa nuotare’ (kunst kan zwemmen) kunstwerken uit de Renaissance van duikbrillen, snorkels en luchtbellen. De boodschap erachter is: wie in de kunstenaarswereld wil zien te overleven, moet kunnen zwemmen. Volgens Blub staat het water symbool voor de crisis. De kunst kan aanmoedigen om de crisis en de bijbehorende problemen te overwinnen. Daarvoor heb je alleen een duikbril nodig en moet je leren zwemmen.’ Hij schijnt erg populair te zijn onder de toeristen en maakt vaak handig gebruik van een bekend portret of schilderij uit een museum vlakbij. Hieruit blijkt maar weer dat je kunst moet (leren) begrijpen en doorgronden om het te kunnen appreciëren.

                                                                                                                                                        ‘Blub’

We moeten nog maar eens terug met een open geest om ons volledig te verdiepen in alle facetten van de kunst die Florence te bieden heeft. Wat wij nu al gezien hebben is zowel binnen als buiten absoluut de moeite waard!

 

 

 

 

‘Wie durft (af) te dwalen vindt nieuwe wegen’, is een citaat van Desiderius Erasmus. Naar mijn idee is deze bewering uitermate van toepassing op het ontdekken van Florence. De stad, zeker het centrum, lijkt opgezet uit alleen maar kleine straatjes waarin je eindeloos kunt dwalen en ontdekken. Alhoewel….. al van grote afstand vang je telkens een glimp van iets groots op, want tussen die smalle straatjes laat de ‘Santa Maria del Fiore’ steeds haar dak zien. De kathedraal werd aan Maria gewijd, maar de naam verwijst ook naar destijds gebruikelijke naam van de stad, Fiorenza. De roodbruine koepel van de Duomo, zoals de dom beter bekend staat, domineert ook nu nog altijd de skyline van de stad.

                                                                                                                                 Rondom de Duomo

Het lijkt dan ook een logische stap onze ontdekkingstocht te beginnen aan de voet van de Duomo. Het is inderdaad een imponerend bouwwerk. Dat mag ook wel, want het staat prominent in de lijst van de twaalf meest indrukwekkende kerken en kathedralen ter wereld. Er is maar liefst twee eeuwen aan deze kathedraal gebouwd (vanaf de 13e tot de 15e eeuw). De nieuwe kathedraal moest de groeiende macht van Florence symboliseren en moest daarom ook een stuk groter worden dan z’n voorganger. De prachtige marmeren bekleding van de gevel werd pas veel later toegevoegd, tussen 1871 en 1887, in een neogotische stijl met kleurrijke patronen. De gevel past hierdoor bij de gelijkaardig beklede gevel van de 14e eeuwse klokkentoren (Campanile) en de doopkapel (Battistero).

                                                                                                            Santa Maria del Fiore (Duomo)

Aan het begin van de 15e eeuw naderde de bouw zijn voltooiing, maar de kathedraal had nog steeds geen koepel. De architecten kwamen er niet uit hoe ze de koepel tijdens de bouw moesten ondersteunen en zo ontstond het bizarre idee om het gebouw vol te storten met zand waarin munten verstopt zaten. De armen zouden dan, na de voltooiing van de koepel, het zand dan wel weghalen omdat ze de daarin gevonden munten dan mochten houden. Ten einde raad schreef de bouwcommissie van de dom in 1418 een wedstrijd uit voor de bouw van een koepel. De wedstrijd werd na lang wikken en wegen gewonnen door Brunelleshi, een veelgehoorde naam in Florence. De koepel, een technisch hoogstandje, was ’s werelds grootste toen deze voltooid werd in 1436 met een diameter van 45,50 meter en een hoogte van 91 meter. Boven op de koepel staat de in 1472 voltooide lantaarn die wordt bekroond door een koperen bol en een kruis, waarmee de totale hoogte op 114,5 meter komt. Een waar kunstwerk!

                                                                                                                                  Piazza del Duomo

We slingeren verder door de sfeervolle straatjes en komen opeens oog in oog te staan met de Ponte Vecchio (Italiaans voor oude brug). Het is inderdaad een oude brug, gebouwd in 1345 ter vervanging van een houten brug uit de Romeinse tijd. Grappig weetje is dat er boven de brug een doorgang loopt. Deze werd in 1565 gebouwd in opdracht van Cosimo I de’ Medici. Zo kon de adellijke familie ongezien op en neer reizen tussen het Palazzo Pitti (hun woonhuis) aan de ene kant en het Palazzo Vecchio (hun tweede huis) aan de andere kant van de rivier, zonder zich onder het normale publiek te begeven op de overbevolkte brug. In de huizen op de brug, veelal met ‘hangende’ werkplaatsen, hadden zich oorspronkelijk vooral door slagers en leerlooiers gevestigd. Slachtafval kon direct van de brug in de rivier gegooid worden. Volgens ‘de geheimen van de Ponte Vecchio’ kon Cosimo I de’ Medici de onaangename geur die rond de brug hing op een gegeven moment niet meer verdragen en gaf hij opdracht alle handelaren weg te sturen. Hun plaats werd direct ingenomen door de goudsmeden, passender bij de luxe van de regerende familie. Tegenwoordig zijn de winkeltjes op de brug nog steeds in handen van juweliers. Hierom wordt de brug ook wel  de ‘Golden Bridge’ genoemd.

                                                                                                                                          Ponte Vecchio

Een ander ’geheim’ van de brug zijn de ‘lucchetti d’amore’ (sloten van de liefde). Heel veel verliefde stelletjes hingen een hangslot aan de brug. Om hun liefde te bezegelen werd daarop de sleutel van het slot in de Arno gegooid. Op straffe van hoge boetes is deze traditie tegenwoordig verboden. De hoeveelheid slotjes beschadigden de brug teveel. Een enkeling kan de verleiding echter niet weerstaan…..

                                                                                                                                 Sloten van de liefde

Een laatste verhaal dat de ronde doet, is dat de term ‘bankroet’ zou zijn voortgekomen uit de handel die werd gedreven op de brug! Wanneer een handelaar zijn standplaats op de Ponte Vecchio niet meer kon betalen, of serieuze schulden had, werd de tafel (banca) waarop hij zijn goederen uitstalde vernield (rotta) door soldaten. Zonder zijn banca kon een handelaar geen zaken meer doen. Zo zou het begrip bancarotta, kapotte tafel, zijn ontstaan. Het is maar dat je het weet.

                                                                                                                                      Palazzo Vecchio

De volgende stop lijkt me nu het Palazzo Vecchio aan het Piazza della Signoria. Het tegenwoordige gemeentehuis annex museum werd oorspronkelijk Palazzo del Popolo en later Palazzo della Signoria genoemd, naar de Signoria, de vertegenwoordigers van de belangrijke families die over de stad heersten. Het gebouw met een 94 meter hoge toren werd tussen 1299 en 1314 gebouwd als vergaderruimte voor de leiders. Het was honderden jaren lang het belangrijkste gouvernementele gebouw van de stad. Toen Cosimo I in 1550 naar het Palazzo Pitti verhuisde kreeg het zijn huidige naam Palazzo  Vecchio of oud paleis. Eenmaal binnen willen we graag door naar de ‘vergaderzaal van de grote raad’ (Sala dei Cinquecento), waar muurschilderingen vertellen over de militaire successen (Florence tegen Pisa en/of Sienna) en plafondschilderingen belangrijke gebeurtenissen uit de geschiedenis van Florence laten zien.

                                                                                                    Primo Cortile (eerste binnenplaats)

Het moet vast overweldigend zijn, maar wij komen niet verder dan de eerste binnenplaats. Deze week staat Florence in het teken van cultuur met gratis toegang tot talrijke musea. Op zich geweldig natuurlijk, maar scholen, reizen, groepen en de toch al in grote getale aanwezige toeristen maken hier volop gebruik van. Het gevolg is lange wachtrijen waar geen beweging in lijkt te zitten. Gelukkig is de binnenplaats ook al zeer de moeite waard! Interessant detail is dat het water dat door de snuit van de dolfijn stroomt hierheen gebracht wordt (via pijpen) uit de Boboli tuinen. De fresco’s op de muren zijn ‘vedute’ (gezichten) van steden uit het Habsburgse Rijk. Ze werden in 1565 geschilderd ter ere van het huwelijk tussen Francesco I de’ Medici (de oudste zoon van Cosimo I) met Johanna van Oostenrijk, zus van keizer Maximilian II. Je kunt in Florence niet om de de’ Medici’s heen.

                                                                                                                Vanaf Piazzale Michelangelo

Dit waren in vogelvlucht de drie top bezienswaardigheden van Florence, al is dit allesbehalve objectief. Confucius zei het al: ‘Alles heeft z’n schoonheid alleen ziet niet iedereen dat altijd.’

 

Florence, want daar hebben we het in dit geval over, is een echte Renaissancestad. De Renaissance is een bloeiperiode in de Europese cultuur waarin op het gebied van schilderkunst, architectuur, literatuur, muziek en wetenschap grote veranderingen plaatsvinden. Kunst was in de Middeleeuwen vooral religieus en als gevolg daarvan serieus omdat het, in dienst van de kerk, vooral werd gemaakt ter meerdere eer en glorie van God. In de Renaissance veranderde dit en werd kunst iets om van te genieten, om het leven en de schoonheid te vieren. Logischerwijs veranderden de onderwerpen ook, kunstenaars keken nu naar de kunst van de oude Grieken en Romeinen. Daarvan waren genoeg voorbeelden in Italië!

Florence werd in 59 voor Christus gesticht door Julius Caesar als een nederzetting voor oud soldaten, waar ze mochten genieten van hun pensioen. De Romeinse wortels zijn in het oorspronkelijke stratenplan van Florence nog steeds goed te zien. De straten in het oude centrum vormen allemaal vierkante woonblokken, wat het handig maakt je weg te vinden. Hmmmm, met mijn gebrekkige inzichtelijk vermogen vertrouw ik toch meer op mijn kaartje. Om nog even voort te borduren op de geschiedenis van deze fascinerende stad…..na de val van het Romeinse Rijk had de stad enorm te leiden onder voortdurende oorlogen, de Middeleeuwen waren een periode van verval. Pas in het begin van de 14e eeuw komt hierin verandering. Handel en nijverheid komen nu tot grote bloei in Florence en daarmee ook de grootste weldoeners van de Renaissance: de familie de’ Medici.

                                                                                                                                       Capelle Medicee

 Zeg je Florence dan zeg je de’ Medici. De familie de’ Medici was een zeer machtige en invloedrijke familie. De leden van de familie waren de grondleggers van het internationale bankwezen en hadden invloed op de kunst en architectuur, vooral in Florence. Om een indruk te geven van hun macht: De familie de’ Medici bracht drie pausen voort, meer dan 50 kardinalen en twee koninginnen van Frankrijk. Pas aan het einde van de 17e eeuw nam de macht van de de’ Medici’s af. Deze familie heeft er ook persoonlijk voor gezorgd dat Florence één van de belangrijkste steden ter wereld is op gebied van schilderkunst, beeldhouwkunst, literatuur en architectuur. Onder het bewind van de de’ Medici’s werd Florence echt de belangrijkste Renaissancestad ter wereld. De vele kunsthistorische schatten en paleizen in Florence zijn door de eeuwen heen zo goed als allemaal aan de stad geschonken. Een belangrijke voorwaarde van deze donaties was dat de kunst de stad niet mocht verlaten en dat de collectie intact moest blijven. Daar profiteren wij heden ten dage nog steeds van!

Waaruit bestaan die schatten dan?

                                                                                                                         Basilica di San Lorenzo

De familie de’ Medici had in Florence haar eigen kerk; de San Lorenzo kerk in de gelijknamige wijk. Een onopvallende kerk zonder schitterende façade. Prachtig van binnen maar helemaal kaal van buiten. Dat kan natuurlijk niet de bedoeling zijn geweest van architect Brunelleshi? Hij overleed helaas voordat hij een ontwerp voor de façade had kunnen tekenen, waardoor zijn opvolgers helemaal met hun handen in het haar zaten. Een pauselijk Medici lid besloot vervolgens een ontwerpwedstrijd te organiseren, die gewonnen werd door niemand minder dan Michelangelo. Probleem opgelost zou je zeggen, maar een ruzie tussen beide heren over de uitvoering van het ontwerp bleef onbeslist met een nog steeds kale voorkant als resultaat. In de bij de San Lorenzo behorende Cappelle Medicee liggen verschillende leden van de familie de’ Medici begraven. Het wapen van de familie is alom vertegenwoordigd en niet alleen in de (hun) kerk.

                                                                                                                                           Palazzo Pitti 

Een andere belangrijke ‘schat’ is het Palazzo Pitti met de daarachter liggende Boboli tuinen. Dit majestueuze paleis was eens de residentie van de succesvolle koopman/bankier Luca Pitti. In 1549 werd het paleis eigendom van de familie de’ Medici. De vrouw van Cosimo I de’ Medici, Eleonora van Toledo, kocht het paleis van een afstammeling van Luca Pitti. Later heeft Napoleon hier gewoond en nog later de Italiaanse koninklijke familie. Een groot deel van de inrichting komt uit deze tijd. De versiering komt echter voor het grootste deel uit de tijd van de de’ Medici’s. Grappig weetje: het paleis lag op de plek van een oude steengroeve. De stenen die voor de bouw van het paleis gebruikt zijn, komen uit de tuin achter het paleis. ‘De ruwheid en het formaat van de enorme steenblokken waren opzettelijke verwijzingen naar bovenmenselijke krachten en proporties, erop gericht ontzag te wekken.

                                                                                                                                         Piazza de Pitti

Dus lopen we in een stralend zonnetje het Piazza de Pitti op en zien we het enorme bouwwerk voor ons oprijzen. Op het grote plein hebben de eerste jongelui zich al op de grond geïnstalleerd op een plekje in de zon waar ze genieten van een kopje koffie. Wij prefereren het terras aan de overkant van de straat. Onder het genot van een verse cappuccino (het mag nog, het is voor twaalven :-D) bespreken we onze strategie. Eerst de tuinen of eerst het paleis? Vanwege het heerlijke weer is de keuze snel gemaakt.

                                                                                                                                           Boboli tuinen

Van de Giardino di Boboli wordt wel gezegd dat het de mooiste tuin van Toscane is. Boboli wordt zelfs de koningin van alle Toscaanse tuinen genoemd; ‘de meest uitgewerkte en theatrale, een soort maniëristische (een zeer gekunstelde stijl) coproductie van Natuur en Kunst.’ De tuinen werden in de 16e eeuw aangelegd voor Eleonora van Toledo (echtgenote van Cosimo I de’ Medici). Ze staan vol eeuwenoude bomen, fonteinen, vijvers en beelden. Het is niet voor niets dat sommige mensen deze tuinen net een openlucht museum vinden. Daarnaast zijn de Boboli tuinen een voorbeeld voor veel, later ontworpen, tuinen, waaronder de bekende tuinen van Versailles.

                                                                                                                                           Boboli tuinen

Wij beginnen onze tuinimpressie met de lange klim naar boven om van daaruit slingerend terug naar beneden te lopen terwijl we ondertussen genieten van de diversiteit om ons heen en niet te vergeten de uitzichten over de stad in de verte beneden ons. Helaas staat de bekende Neptunus vijver met enorme fontein droog. We zijn misschien te vroeg in het jaar? Al met al zeer zeker de moeite waard!

                                                                                           Palazzo Pitti – koninklijke apartementen

Uiteraard willen we daarna ook een impressie krijgen van het leven binnenshuis uit die tijd. De Galleria Palatina en de koninklijke appartementen zijn hiervoor het meest geschikt. We lopen door indrukwekkende zalen die compleet bedekt zijn met roodzijden behang, overladen met goud, kroonluchters en een overdaad aan schilderijen. In alle vormen en maten en van de hand van vele bekende schilders. Een rijke historie en een ‘aanslag’ op je zintuigen qua beleving. De inrichting is het best te omschrijven als excessief, overdadig, buitensporig en meer van dit soort superlatieven. Menig kunstenaar heeft zich hier kunnen uitleven, want wie meer voor elkaar wil krijgen moet groot denken ;).

Dit was slechts een eerste indruk van deze bruisende stad. Moe maar voldaan vleien we ons op een (verwarmd) terras in het centrum om te genieten van een welverdiende ‘apero’ voordat we een moeilijke keuze moeten maken uit een van de vele aanbevolen reataurantjes.  La dolce vita!