Maand: februari 2017

De spoorlijn van Thailand naar Birma, de Birmaspoorlijn, is in Nederland vooral bekend als de ‘Dodenspoorlijn’. Even een stukje geschiedenis. In december 1941 begint Japan aan haar opmars door zuidoost Azië. Na hevige gevechten verslaan de Japanners uiteindelijk de Britten in Singapore (1942). Omdat de bevoorrading voor de troepen in Birma steeds moeizamer verliep vanwege bombardementen op zee, besloten de Japanners een oud Brits idee uit de kast te halen, n.l. de aanleg van een ruim 400 kilometer lange spoorlijn tussen Thanbyauzayat in toenmalige Birma (Myanmar) en Nong Pladuk in Siam (Thailand). De Britten hadden dit idee indertijd laten varen vanwege het ruige, bergachtige landschap en het tropische klimaat. De Japanners bedachten nu dat deze geweldige onderneming met de ‘hulp’ van krijgsgevangenen prima gerealiseerd kon worden. Het werk werd in zestien maanden voltooid, ondanks berekeningen van Japanse ingenieurs dat het project minimaal vijf jaar zou duren!

In de provincie Kanchanaburi bevinden zich zowel de ‘bridge over the river Kwai’ als de ‘Hellfire Pass’, twee bekende restanten van deze eens zo beruchte spoorweg. Het is tijd om ons eens onder te dompelen in dit stukje veelbesproken verleden.

Wij varen eerst per boot naar de brug. Een heerlijk tochtje over de Kwai rivier om de omgeving goed in ons op te kunnen nemen. Het is tropisch warm en dicht bebost rondom ons. Je kunt je je nu al voorstellen dat hier veel mensen zijn omgekomen als het gevolg van uitputting, ondervoeding en/of tropische ziekten.

Opeens zien we de stalen brug voor ons opdoemen. Deze wereldberoemde brug (door boeken en films) is eigenlijk het symbool van de Birma spoorlijn geworden. Wat bijna niemand weet is dat er eigenlijk twee bruggen werden gebouwd, een houten en een stalen, die de verbinding vormden tussen beide landen. Deze bruggen werden regelmatig gebombardeerd door de geallieerden. Na de oorlog is de stalen brug weer in ere hersteld (hiervoor is Japanse hulp gebruikt) en tot op de dag van vandaag rijden er nog treinen over een klein deel van het oorspronkelijke traject.

Je kunt wel over de brug wandelen, het is tenslotte een belangrijke toeristische attractie, maar wanneer er een trein in aantocht is moet je aan de kant. Iemand blaast op een fluitje en zwaait met een rode vlag, waarop iedereen snel in een inham moet gaan staan. Onder grote belangstelling over en weer rijdt de trein vervolgens stapvoets over de brug. Wij hebben het mee mogen maken !!

Het is afschuwelijk om je te realiseren dat er tijdens de aanleg van de spoorlijn per dag gemiddeld 75 arbeiders stierven. Dit komt neer op zo’n 15.000 krijgsgevangenen en ongeveer 100.000 burgers. De bijna 3.000 Nederlanders waren vooral KNIL-militairen en Nederlanders uit het vroegere Nederlands-Indië. Wat ik me zelf nooit gerealiseerd heb is dat hier ook heel veel Aziatische mensen zijn omgekomen, zowel uit Thailand en Birma als ook uit Indonesië en Maleisië. Na de voltooiing van de spoorweg in december 1943 bestond het werk vooral uit onderhoud en reparatie van schade door tropische regenbuien en geallieerde bombardementen. De werkkampen lagen vaak vlak naast vitale punten van de spoorweg, waardoor bombardementen naast de bedoelde schade ook veel slachtoffers en gewonden onder de dwangarbeiders veroorzaakten. Met dit verhaal in je achterhoofd loop je heel anders over een ‘gewoon stukje spoor’. Een ironisch weetje is dat de eerste trein die over de spoorlijn reed een bordeeltrein was voor de Japanse officieren.

De Hellfire Pass of Konyu Cutting ligt in de bergen met een erg dichte bebossing. Het was een extreem moeilijk deel van de bouw omdat het zo afgelegen lag, er geen goede werktuigen beschikbaar waren en de mannen dwars door een bergketen moesten hakken.

Bijna alles moest met de hand worden gedaan! De krijgsgevangen werden ook hier tot het uiterste gedreven om het werk in recordtijd te voltooien. ‘Dit gebied kreeg zijn bijnaam na de drie maanden durende ‘Speedo’ bouw periode waarbij de gevangenen wel 16 tot 18 uur per dag moesten werken. De aanblik van uitgehongerde gevangenen in het donker aan het werk bijgelicht door fakkels zou lijken op een scène uit de hel.’
Dat was het ook. Vele mannen werden doodgeknuppeld door de Japanse bewakers en honderden anderen stierven aan cholera, uitputting, verwondingen, infecties en andere ziektes. Er wordt gezegd dat ‘slechts 300 van de 1000 mannen deze uitputtingsslag overleefden en dat de wanhoop en de krankzinnigheid nog steeds af te lezen is in de uitgehakte rotsen.’

Terwijl wij rondlopen, luisterend naar onze koptelefoontjes, horen we verhalen van overlevenden over hoe ze wagens vol moesten laden met stenen net zolang totdat er werkelijk geen steentje meer bij kon. Daarna met z’n allen duwen om de wagen te kantelen over de rand van de afgrond. Onnodig om te zeggen dat er vaak wat mis ging?

We lopen het vier kilometer lange wandelpad (nemen per ongeluk de klim-en klauterweg op de heenreis) en krijgen zo een voorstelling van alle moeilijkheden waarmee de gevangenen te maken kregen.

Het geeft een beeld, maar het haalt de werkelijkheid bij lange na niet. De doden die eerst langs de spoorweg werden begraven, zijn later opnieuw begraven op drie erevelden. Een indrukwekkend gezicht en een herinnering aan een tijd die niet gemakkelijk te vergeten is door een ieder die ermee te maken heeft gehad. Veel overlevenden hebben later geestelijke problemen gekregen, hetgeen niemand zal verbazen.

‘Had enough pad Thai to last a lifetime? Join this Bangkok tour to experience the Chinese food, culture and architecture of the Chinatown area. Be bamboozled by the market scene, see shops that sell nothing but religious paraphernalia, and try foods you’ve never heard of before!’ Onze interesse is meteen gewekt. We moeten ons om 18.00 uur melden vlakbij het Hua Lampong treinstation en uitkijken naar iemand met een mooi grasgroen T-shirt. Moet lukken!

Onze gids, Olive, neemt voortvarend het heft in handen. Zij vertelt in rap tempo over de opzet van de avond, waarin we een tocht gaan maken ‘door de draak’, terwijl we onderweg de sfeer en de cultuur zullen opsnuiven van dit 200 jaar oude district en onderwijl zullen genieten van de lokale keuken in zeven verrassende hapjes van ‘streetfood’ tot meer verfijnde eetgelegenheden. Bangkok’s Chinatown, of Yaowarat zoals het hier bekend staat, is een favoriete eetbestemming voor zowel toeristen als de lokale bevolking en zoals elke echte ervaring moet je het zelf beleven, want alles draait tenslotte om de smaak, aldus Olive. Ze besluit haar relaas met de slogan:’ our tour is simply a foodie’s dream come true!’ Leuk zo’n ervaring, toch?

Onze eerste stop is tegenover de Wat Tramit, ook wel de tempel van de gouden Boeddha genoemd. Deze tempel is bekend omdat hier de grootste gouden Boeddha van de wereld staat. Dit massieve beeld van maar liefst drie meter hoog en met een gewicht van vijf en een halve ton werd min of meer toevallig ontdekt toen dit boeddhabeeld in 1955 werd verhuisd. Van het gipsen beeld brak per ongeluk een stukje af tijdens een val van de kraan, waardoor het goud tevoorschijn kwam. Waarschijnlijk is het beeld destijds met gips verhuld toen Thailand werd veroverd door de Birmezen, zodat zij de waarde niet zouden ontdekken. Veel verder dan deze informatie gaat onze culturele ontdekking en ervaring niet. We leren al snel dat het accent van deze tour vooral ligt op het eten zelf, maar alle kleine extra weetjes zijn meegenomen. 🙂

Goed, tegenover de tempel staat een straatverkoper, de eigenaar een tweede generatie rode soep verkopers. Uiteraard heeft deze soep een veel mooiere naam, maar die kan ik niet meer herinneren. In het kraampje worden de noedels gekookt, terwijl er verse groente in een kommetje worden gedaan. Noedels erbij, rode soep erover en klaar is kees. “Alles in een kom” is ook hier populair!

Daar zitten we dan, aan de straatkant op een plastic krukje met ons kommetje rode lekkers. Op tafel een heel assortiment aan smaakmakers zodat we onze maaltijd aan onze eigen smaak kunnen aanpassen. Olive waarschuwt ons dat we vooral niet teveel moeten eten, want de avond is nog lang niet voorbij en er volgen nog veel meer lekkere dingen!

We vervolgen onze weg naar de grote Chinese poort die het begin van Chinatown markeert. De poort wordt daarmee gezien als de kop van de draak. Chinatown is rond 1782 ontstaan toen Chinese arbeiders hier hun geluk zochten. Het is erg toeristisch maar tegelijkertijd ook erg levendig. Volgens Olive, zelf kwart Chinees, absoluut een ‘must’ voor iedereen die Bangkok bezoekt.

Onder de poort ligt de ‘aarde’ steen van waaruit elke optocht of elke belangrijke gebeurtenis start.

Van hieruit slingert de grote hoofdstraat, Thanon Yaorawat, zich als een lang kronkelend lijf door het district. De straat kenmerkt zich door vele gekleurde reclameborden die elkaar lijken te overschreeuwen. De winkeltjes van overdag sluiten rond zessen hun rolluiken en de trottoirs verdwijnen onder de vele ‘pop-up’ terrasjes die bij de vele restaurantjes horen. Dit drukke centrum gedeelte staat bekend als de buik van de draak. Wij vinden hier onze volgende stops.

Als eerste in het Canton House, waar we heerlijke dimsum eten van gehakt en garnalen in groene slierten en kennis maken met de ‘killer sauce’. Wees gewaarschuwd, al is een beetje killer goed te doen. Wat volgt is mango sticky rice. Gewoon langs de kant van de weg, letterlijk met de rug tegen de muur is het genieten van zowel de tropische hitte als het favoriete Thaise toetje. Het lijkt nu al een volledige maaltijd en we zijn nog niet eens op de helft!

Zoals gezegd centreert Chinatown zich om Yaowarat street. Rondom deze hoofdstraat bevindt zich een wirwar van kleine straatjes met elk hun eigen charme. Zo lopen we door Texas street. Zo genoemd omdat hier veel Westerns zijn opgenomen en het daarom zou lijken op Texas. Ook lopen we door de ‘achterbuurten’ (volgens Olive) waar alles draait om de verkoop van amuletten, gokbriefjes en tweedehands spullen. Het is haast jammer om hier snel langs te lopen, er is gewoon veel te zien. We kunnen het dan ook niet laten om diverse amulet kraampjes wat uitgebreider te bekijken. Minuscuul kleine hangertjes stellen kunstig gesneden tijgertjes voor, gemaakt uit een tand van een tijger. ‘Maar’, zegt de man geruststellend, ‘de tijger was al dood hoor….’ Geloof jij het?

Grote garnalen geroosterd op een barbecue omhuld met de overbekende en zeer hete tom yam saus in combinatie met Chinese noedels met garnalen zijn onze volgende culinaire verrassing. Het betreffende restaurant is beter dan een ander in de buurt, maar de bediening is abominabel waardoor ze veel klandizie mislopen. Het komt allemaal, volgens onze bron, omdat er in deze zaak twee families werken die niet goed met elkaar communiceren. Wij merken er weinig van. Of Olive is een vaak en graag geziene klant of ze heeft de wind er goed onder. Wij hebben onze gerechten in elk geval vliegensvlug voor ons staan. Heerlijk!

Terwijl we onze weg vervolgen naar de ‘lava bun’ zien we etalages vol haaienvinnen en anderen vol potten met vogelnestjes. Allemaal even exotisch en mogelijk ook discutabel? Olive wil er niet teveel over zeggen behalve dat het erg dure lekkernijen zijn.

De lava bun is een soort warm broodje met ‘salty egg custard’ dat als lava naar buiten moet stromen wanneer je het broodje openbreekt om de stoom te laten ontsnappen. Een verrassing, want hoewel de naam niet veel doet verwachten, is dit beslist lekker.

Aan het einde van de ‘buik’, net voordat de ‘staart’ begint, bevindt zich onze voorlaatste stop. ‘Crispy pork belly’ wordt in smalle reepjes gesneden en gemengd met groenten tot een scherp prutje. Volgens Olive moet je er eerst van hoesten, maar daarna is het hemels. Ik blijf echter hoesten, dus ik houd het verder maar voor gezien.

Langzamerhand vormt deze eetbelevenis al ruim meer dan een volledige maaltijd en nu hebben we nog het toetje tot besluit. We mogen zelf een keuze maken uit de diverse mogelijkheden en besluiten elk wat anders te kiezen zodat we het optimale kunnen halen uit het slotakkoord van deze avond. Onze keuze valt op een combinatie van ‘black sesame dumplings in hot ginger tea’ en ‘frozen coconut pudding’. Een waardige afronding van een gedenkwaardige avond. Er zijn hier adresjes ontdekt die zeker extra aandacht waard zijn. 🙂

Wat is ‘matoom’? Volgens onze begeleider lijkt het op een avocado met een schil van hout. Daarmee geeft hij een geweldige beschrijving van hetgeen we zien. Hij meldt vervolgens dat de vrucht lijkt op een overblijfsel uit het Dinosaurus tijdperk. Het geeft een idee. In het engels heet dit fruit ‘bael fruit’, stone apple of ‘wood apple (toepasselijk nietwaar?), in het nederlands weten we niks leukers te verzinnen dan ‘slijmappel’. De lol van het proberen vergaat je hiermee al bij voorbaat. 🙂

We lopen vandaag in een buurt waar de matoom bomen volop groeien en bloeien. In Thailand wordt de vrucht, familie van de citrusvruchten, voornamelijk gebruikt voor thee. De (jonge) bladeren kunnen verwerkt worden in een curry, maar volgens Riepko’s secretaresse is dat niet echt geweldig. Haar oma deed dat vroeger altijd en zij heeft daar kennelijk niet zulke goede herinneringen aan.

Daarnaast worden de bladeren ook gebruikt bij religieuze ceremonies. In het hindoeïsme (het boeddhisme en het hindoeïsme kennen veel overlappingen) wordt de boom als heilig gezien. De bladeren hebben meestal drie vingers die de drietand van Shiva symboliseren. Even ter herinnering: Shiva is de vernietiger van het kwaad in het heelal en de drietand staat symbool voor deze vernietiging. Samen met zijn vrouw Parvati (godin van het huwelijk) symboliseren zij de kracht om zowel te creëren als te vernietigen. Vanwege de symboliek is het dan ook ten strengste verboden om een ‘matoom’ boom te ontwortelen; Shiva schijnt onder deze bomen te wonen.

In sommige landen is de matoom boom een onderdeel van het vruchtbaarheidsritueel voor meisjes, waarbij de jonge meisjes ‘trouwen’ met het fruit. Zolang het fruit goed bewaard blijft en niet scheurt of openbreekt wordt het meisje nooit beschouwd als een weduwe, zelfs niet als haar man mocht sterven. Dit wordt gezien als een sociale bescherming omdat er in sommige gemeenschappen wordt neergekeken op weduwen. Het openbreken van de vrucht is geen sinecure, wat dat betreft kunnen de meisjes op een lang en gelukkig huwelijk rekenen 🙂

Wij zien hoe een vrouwtje, gewapend met een speciaal soort beiteltje flink op de harde schil moet tikken om de korst eraf te breken. Qua hardheid misschien te vergelijken met een kokosnoot?

Daarnaast is haar dochter bezig om het vruchtvlees in schijven te snijden en de dikke pitten eruit te wippen. Monnikenwerk! Het resultaat is een soort geel wiel wat erg aromatisch ruikt.

Aan de overkant van de straat staan grote potten te pruttelen. Al die wielen moeten worden gekookt in siroop. Eerst een nachtje weken in limoenwater, daarna uren in de siroop om tenslotte een oranjekleurige schijf gezoet zacht fruit op te leveren. ‘It has been described as tasting of marmelade and smelling of roses.’ Als dat niet lekker is?

Om de lokale gemeenschap te steunen kopen we een zak vol lekkers om te delen en te proeven, want we moeten toch kunnen meepraten over de ultieme snack waarvan de Thai zelf beweren: ‘it’s sweet, it’s different, it’s delicious, it’s addictive’? Zoet is het zeker 😀 !!

Naast geloof en genot is er ook nog een medicinale component. Het is net Haarlemmer olie, goed voor van alles en nog wat! Het helpt tegen constipatie, ademhalingsmoeilijkheden, bacteriële en virale infecties, beter zicht, diabetes en stimuleert zelfs het immuunsysteem. Proberen dus! Om je dit alles niet te ontzeggen hoef je slechts een thee te zetten van de verse of de gedroogde vrucht. Bij de gedroogde variant kun je de schijfjes beter eerst even boven een houtskool vuurtje roosteren, of bij gebrek aan beter even onder de gril, waarna je acht schijven in zes koppen water aan de kook brengt en vervolgens 20 tot 30 minuten laat koken. De gedroogde schijven zijn, helaas voor ons, uitverkocht, dus wij gaan voor vers. Een dikke oranje schijf trekt heerlijk in kokend water. Uiteindelijk levert dit een bleke thee op die zoet en (laten we het houden op) merkwaardig smaakt. Not our cup of tea…….

De ‘matoom-dames’ vertellen ons dat het hard en zwaar werk is. De ‘pitten dame’ doet dit werk al vanaf haar zevende jaar. Het is echter een uitstervend beroep, er zijn geen liefhebbers meer om het vak over te nemen. Ondanks dat ze het niet gemakkelijk hebben, vinden moeder en dochter dit toch een sombere gedachte, want aan het fruit ligt het niet. Zeg nou zelf, aan deze smaak kan toch niets tippen?