Mandalay is de tweede stad en de laatste koninklijke hoofdstad van Myanmar. Voor veel reizigers een stad waar je niet te lang wilt blijven hangen……althans volgens onze introductie over deze stad. Wij hebben echter een prima boutique hotelletje gevonden met een zeer georganiseerde dame achter de receptie en samen hebben we een rijk gevarieerd programma bedacht voor onze dagen hier. Mandalay blijkt fascinerender te zijn dan beschreven.

Mandalay werd in 1859 gesticht door koning Mindon. Net als de meeste eerdere en zelfs de huidige hoofdstad werd Mandalay gesticht en gebouwd naar de wensen van de heerser van dat moment. Dit keer was de profetie over de oprichting van een metropool voor het boeddhisme op die exacte plaats ter gelegenheid van het 2400 jaar jubileum van het boeddhisme de aanleiding. Om het een en ander te realiseren begonnen ze al in 1857 met de afbraak van het voormalige koninklijke paleis in Amarapura. Elk onderdeel werd per olifant naar de voet van de nieuwe lokatie, Mandalay Hill, vervoerd, waar alles zorgvuldig weer werd opgebouwd. Al met al heeft deze hele operatie maar liefst twee jaar geduurd. In 1885 werd de stad geannexeerd door de Britten en werd het een belangrijke vesting voor het Britse rijk. In WOII werd de stad behoorlijk beschadigd en uiteindelijk bezet door de Japanners die het oude paleis gebruikten als bevoorradingsdepot.

Tegenwoordig is Mandalay een belangrijk handelscentrum voor het noorden en het centrum van het land. Het grootste deel van de internationale handel met China en India loopt via deze stad. Waarin wordt er dan zoal gehandeld? Tot de belangrijkste industrieën behoren o.a de houtbewerking, het snijden en polijsten van jade, het bewerken van bladgoud en het brouwen en destilleren van Mandalay bier. Het bier gaan we vooral proeven, de rest gaan we zien en ervaren. Myanmar kent tien zogenaamde traditionele kunsten, de ‘pan se myo’ hetgeen vrij vertaald de tien bloemen betekent.

Ingespannen aan het werk – RK

Panbu oftewel het beeldhouwen met hout behoort daartoe. Volgens overlevering worden de meeste beelden of figuren nog steeds gemaakt met een mes of een beitel. Hoe bewonderenswaardig als je ziet hoe gedetailleerd de motieven zijn uitgesneden. Ervaring en een stabiele hand zijn zeker noodzakelijk.

Allemaal handwerk – RK

In dezelfde werkplaats zien we ook hoe de vele handpoppen (marionetten) en geborduurde kussens worden gemaakt. In grote houten ramen worden lappen gespannen die vervolgens minutieus met draadjes en kraaltjes worden bewerkt, compleet met opvullingen en uitsparingen waar nodig. Het is allemaal hand- en precisie werk en misschien wat hoger geprijsd dan in de toeristenkraampjes, maar de kwaliteit is dan ook een heel stuk beter. Bovendien is elk stuk uniek. Hoewel de moeite waard om te zien en je te realiseren hoeveel werk er eigenlijk in een afgeleverd stuk zit, is dit voor ons niet echt nieuw. We hebben dit eerder elders gezien.

Even rust na 30 minuten slaan – RK

Wat wel nieuw is en waar we onze ogen uitkijken is bij het maken van bladgoud. Bladgoud is goud wat tot een dikte van 0,0001 mm is gehamerd, waarbij het hameren geheel handmatig wordt gedaan. Een blokje lokaal gedelfd 24 karaat goud wordt in periodes van 30 minuten langzaam maar zeker plat gehamerd. Het goud zit verpakt in een dikke zeemleren lap die in elke pauze gedraaid wordt om te zorgen dat het proces gelijkmatig verloopt. Een ingenieuze ‘klok’ ligt, in de vorm van een uitgeholde kokosnoot, met gaatje, in een emmer water. Het vollopen en zinken van de noot duurt precies een half uur. Het is zwaar lichamelijk werk en de laatste hamersessie duurt maar liefst vijf uur!

Bladgoud – RK

Ook het papier waartussen het goud gehamerd wordt, kent een speciaal en tijdrovend proces. De bladzijden worden gemaakt van een speciale bamboesoort, waarvan de vezels  drie jaar in potten gevuld met een citroen-/limoenmengsel, althans dat denk ik. De vezels worden dan vermalen tot een soort pulp wat weer uitgespreid wordt in een groot houten raam om te drogen in de zon. Eenmaal droog wordt het  ‘papier’ in vierkanten gesneden en ‘geslagen’ totdat het een glanzend en glad oppervlak heeft gekregen. Pas dan is het papier geschikt om als tussenlaag voor het bladgoud te dienen. Ondanks de armoede in het land is bladgoud ongelooflijk belangrijk.

Een precies werkje – RK

Bij elke tempel of pagode kun je stalletjes vinden waar bladgoud verkocht wordt om even verderop op een Boeddha te plakken. Meestal worden vrouwen niet toegelaten op dit heilige terrein en zijn het dus vooral de mannen die dit ritueel uitvoeren. Sommige beelden zijn bijna niet meer te herkennen, ze zien er haast wat misvormd uit door de dikke ongelijkmatig aangebrachte laag gouden velletjes. De werkplaats laat ons zien dat er ook nieuwe toepassingen zijn gevonden om het bladgoud aan de man (toerist) te brengen. Zo wordt het verwerkt in zeep, shampoo en lotion, maar ook als extraatje in een fles prosecco of sake. Bladgoud kun je immers eten?! Naast het winkeltje zitten vrouwen (dat mogen ze wel!) in een lotushouding achter lage tafels om velletjes bladgoud te verwerken in kunstobjecten. Het is een lastig werkje. Niet alleen is het bladgoud dun en makkelijk scheurbaar, het is ook nog eens plakkerig. Daarom wordt er gewerkt met een poeder om de handen en de instrumenten stroever te maken. Zoiets wat atleten ook gebruiken? Hoe dan ook, we hebben een nieuwe waardering voor al dat bladgoud om ons heen. Er zit heel wat bloed, zweet en tranen in een velletje.

Beoordelen – IK

De jade markt is weer een heel ander aspect. Op een speciaal daarvoor ingerichte markt worden alle aspecten van deze steen belicht. Waar precies in Myanmar jade wordt gevonden weet ik niet, maar dit is de markt die in het middelpunt van alles wat daarna komt, staat. Mannen sjouwen rond met brokken, sommigen zo groot als sinaasappelkistjes, om de kwaliteit door deskundigen hier te laten beoordelen. Daarvoor heb je een zaklamp en een houder met een mobiele telefoon nodig.

Drie armbanden – RK

De zaklamp schijn je op de steen om de dichtheid, de kleur en eventuele gebreken goed te kunnen bepalen. Met de telefoon heb je rechtstreeks verbinding met de leveranciers (veelal in China)  om de prijs en de mogelijkheden te bepalen. Dat laatste kun je ook laten doen bij de vele werkplaatsen langs de randen van de markt. Hier worden stenen gesneden, gepolijst, voorzien van cirkels (= armbanden) en wat er nog meer nodig is voor een goed eindproduct.

Polijsten – IK

Uiteraard kun je ook eindproducten kopen, vooral armbanden die een goede gezondheid en veel geluk moeten brengen aan de dragers. De prijs kan variëren tussen de $5 en $200.000 afhankelijk van de kwaliteit van de jade. Zou je het er aan af zien? Wij als leken in ieder geval niet. Toch lijkt deze verkoop slechts een ondergeschikt deel te zijn. De nadruk ligt hier echt op de handel van de stenen zelf, hetgeen ook te zien is in het aantal thee-hoekjes overal, waar mannen bij elkaar komen om te onderhandelen en te vergelijken.

Handelsgesprekken – IK

Boeiend om te zien. Helemaal omdat je hier werkelijk mensen ziet ‘from all streets of life’, van keurige huisvaders tot ondoorgrondelijke maffiabazen. Dat denken wij tenminste. Als je je bedenkt dat deze markt voor Myanmar een waarde vertegenwoordigd van rond de $31 miljard, dan realiseer je je dat de jade markt hier echt big business is! Een andere en zeker een verrassende wereld!