Nordjylland kent verschillende bezienswaardigheden waar Skagen er eentje van is. Skagen, de meest noordelijke plaats van Jutland, lag oorspronkelijk aan het Skagerrak. Het dorp bestaat al sinds de middeleeuwen toen het begon als vissersdorp bekend om de haringvangst. Het dorp kende ups and downs, maar in de 19e eeuw trokken steeds meer bewoners weg om hun geluk elders te zoeken. Het dorp liep leeg. Het bijzondere licht en het pittoreske landschap in en rond Skagen trok echter eind 19e eeuw een groep kunstenaars aan (de Skagen schilders), waardoor het dorp weer begon te groeien. Wel is toentertijd besloten het dorp als het ware een eindje naar het oosten op te schuiven (vanwege een gunstiger ligging?), waarmee het nu dus aan het Kattegat ligt. In 1879 werd de ‘Skagen Fishermen’s Association’ opgericht met als doel de lokale industrie (visserij) te vergemakkelijken door middel van een spoorweg, die in 1890 werd geopend. De moderne haven van Skagen werd vervolgens geopend in 1907 en met de spoorwegverbindingen naar Frederikshavn en de rest van Denemarken begon ook het toerisme zich hier te ontwikkelen. Zowel het oude Skagen (nu: Højen of Gammel Skagen) als het tegenwoordige zijn ook vandaag de dag nog altijd zeer in trek bij toeristen.

Wij treffen een pittoresk dorpje aan met vooral gele huizen, kleine straatjes, een gezellige winkelstraat en veel leuke restaurantjes. Heerlijk om even doorheen te dwalen en ergens neer te strijken om te genieten van een typische Deense lunch bestaande uit smörrebröd, wat eigenlijk gewoon ‘boterham’ betekent.  Denk echter niet dat het hier simpelweg gaat om het ons bekende belegde broodje, de Denen nemen het smeren van hun brood heel serieus hetgeen resulteert in complete ‘taartjes’, die een feest zijn voor het oog (en de maag). Ik leer dat de opmaak van een broodje heel belangrijk is. Een Deen zal nooit zomaar wat ingrediënten combineren. Zalm en garnalen horen op wit brood, tartaar op donker roggebrood en het geheel wordt het liefst ook nog eens smaakvol gegarneerd met een ei, wat mierikswortel, radijs, dille of wat knapperige gebakken uitjes. Als ‘hygge’ gaat over de kunst van het leven, van optimaal genieten en samen mooie momenten delen, dan is ‘fikka’ een onderdeel daarvan, een klein geluksmomentje. Voor mij is het eten en waarderen van mijn gekozen broodje, ‘marinerede Christansø sild’,  zo’n geluksmomentje, eentje ’til den lille sult’ (voor de kleine trek).

Skagen Havn, de haven van Skagen, ligt precies op de grens van het Skagerrak en het Kattegat. In de afgelopen jaren is er (natuurlijk) wel het een en ander veranderd in de haven. In 2010 werd begonnen met het uitdiepen van het Østbassin met 1 tot 9 meter, waardoor nu ook de grotere vissersschepen met een volle last de haven van Skagen kunnen binnenvaren om hun goederen te lossen. Wij zien enkele enorme schepen, veelal uit Noorwegen, opdoemen achter karakteristieke kleine visrestaurantjes langs de kade. Het ziet er zeer gemoedelijk uit en ondanks de kilte zit menigeen buiten op het terras te genieten van een keur aan verse vis. Vlakbij zien we een apart houten bouwwerk. Het lijkt wel een beetje op een oude ‘ja-knikker’ bij ons, maar het blijkt een primitieve vuurtoren te zijn. Al in 1560 vond Frederik II van Denemarken dat er lichten moesten komen in Skagen en een aantal andere plaatsen om de hoofdroute door de Deense wateren van de Noordzee naar de Oostzee aan te geven. Eerst werden vooral hout en zeewier verbrand op een tegelvloer op de top van een houten toren. Toen deze brandstof werd vervangen door steenkool, bleek de toren niet meer geschikt, de houten torens vatten te vaak vlam. De ‘vippefyr’ (hier staat een kopie van de originele) werd ontworpen. Een soort hijskraan waarbij de steenkool wordt verbrand in een ijzeren container die in de lucht werd gehesen, waardoor schepen werden gewaarschuwd voor de nabije kust. Dit zwaailicht (letterlijke vertaling) was zo’n succes dat de laatste tot in 1788 werd gebruikt. Tegenwoordig wordt het zwaailicht ieder jaar op het midzomerfeest ontstoken tegelijkertijd met vreugdevuren op het strand. Sankt Hans (midzomer) is de Deense benaming voor de profeet Johannes de Doper. Zijn geboortedatum is 24 juni, maar het feest wordt, zoals met kerst, de avond ervoor traditioneel gevierd met als belangrijk onderdeel het samen zingen bij het vuur.

Het ruige en woeste landschap rondom Skagen, boven in de puntmuts van Jutland, is sterk gevormd door zandstormen in de 18e en 19e eeuw. Om de wandelende duinen en de verwoestijning van het landschap tegen te gaan, zijn hier in de 19e en 20e eeuw op grote schaal grassen, struiken en naaldbomen aangeplant. Het wandelende duin Stokmile (mile = duin) is dwars over het smalle gedeelte van het schiereiland naar de Oostzee gewandeld en wordt nu verder het Kattegat ingeblazen. De St. Laurentius kerk, genoemd naar de beschermheilige van de zeelieden, heeft hierin het onderspit gedelfd. Het duinzand bereikte de kerk in 1775. Het gebeurde dikwijls dat de kerkgangers het zand moesten weggraven om binnen te komen, maar de overmacht bleek te groot. In 1795 werd besloten de parochiekerk af te breken, slechts de wit geverfde toren bleef, op koninklijk bevel, staan als baken voor de scheepvaart. De verzande kerk (den tilsandede kirke) is voor het grootste deel afgebroken en ligt hier dus niet daadwerkelijk onder het zand begraven. Je kunt echter nog wel zien hoe ver het kerkje onder het zand verdwenen is, want aan de achterzijde van de toren zie je de boog die de hoogte van het dak van de kerk zelf aangeeft. Sta je ervoor, dan steekt je hoofd boven het denkbeeldige dak uit…… dat zijn dus flink wat meters zand!

Even verderop komen we aan in het tot beschermd natuurgebied verklaarde ‘Råbjerg mile’. Dit gebied wordt omschreven als ‘een reusachtige duin op een lange wandeling zonder pauze. Onophoudelijk schuift het wel tot 40 meter hoge zandfront met 20-30 meter (!!) per jaar naar het oosten en zal – bij een gelijkblijvend wandeltempo – over ongeveer 20 jaar de eerste huizen verzwelgen.’ Om het even in perspectief te plaatsen, het grootste wandelende duin van Noord Europa heeft in de afgelopen 110 jaar 1,5 kilometer afgelegd!

Wij lopen van de oostkant naar het duin. Het is absoluut een vreemde sensatie om je zo opeens in een woestijnachtige omgeving te bevinden, echt overal zand, zonder dat je werkelijk aan zee zit. Toegegeven, als je goed kijkt, zie je de zee wel in de verte, de Oostzee wel te verstaan. Als je je dan bedenkt dat dit duin zo’n 300 jaar geleden gevormd werd bij het Skagerrak en nu vlakbij Skagen ligt, dan realiseer je je welke lange weg er al is afgelegd. Ook weer een heel bijzondere omgeving.

Wanneer je helemaal in het noorden bent, in het topje van de puntmuts, dan mag Grenen niet ontbreken in het rijtje van ‘must do’s’. De noordelijkste punt van Denemarken is echt letterlijk een puntje. De landtong gaat over in een punt en ze zeggen dat dit puntje door de sterke wind ook nog eens elke dag een andere kant opstaat. Geen idee of dat waar is of dat het meer een resultaat is van de verbeelding en ervaring van het moment. Hier, ten noorden van Skagen komen de Noordzee (Skagerrak) en de Oostzee (Kattegat) samen. Hans Christian Andersen omschreef dit als volgt: ‘tussen twee zeeën, waar de wateren van de Oostzee en de Noordzee zich boven het zand van Skagen omarmen. Klinkt sprookjesachtig, toch?

Wij zijn niet via de toeristische route op dit punt aangekomen, maar hebben al een flinke wandeling achter de rug, waarbij we deels langs het Noordzeestrand zijn gelopen. Onderweg hebben we veel strandlopertjes gezien, die verbazend dichtbij ons bleven rennen en scharrelen. We kwamen zelfs een zeehondje tegen. Informatieborden laten weten dat jongen vaak op het strand worden achtergelaten als de moeder gaat jagen. Met rust laten is het advies, anders stoot de moeder haar jong waarschijnlijk af. We hopen maar dat ook dit jong rustig wacht op hereniging.

Het is een rustige, redelijke warme dag vandaag met heel weinig wind. Het effect van de ‘botsende zeeën’ is daardoor minimaal. Het is wel zichtbaar, maar je moet er een beetje moeite voor doen. Ook hier geldt dat de realiteit een hoop overlaat aan de verbeelding. Het was al met al weer een dag met tal van geluksmomentjes, ‘i den spitse hat’, volop hygge………