Zo rond de tweede helft van maart raken we bijna allemaal onder de invloed van de lentekriebels, die op hun beurt weer zorgen voor (lente)geluk. Praktisch niemand ontkomt aan de charme van de eerste zonnestralen in het voorjaar. We worden er blij van! Deze blijheid wordt veroorzaakt door de krachtiger wordende zonnestralen, die op hun beurt zorgen voor vitamine D aanmaak in je lichaam. Vitamine D is weer belangrijk voor de productie van hormonen als serotonine en dopamine, die invloed hebben op het bioritme en het ‘geluksgevoel’. Dit lentegeluk is dus een signaal dat de winter voorbij is en tegelijkertijd voor veel mensen een signaal om het roer om te gooien en weer naar buiten te gaan. Het leven is mooi!

Lammetjes op de dijk

Mooi is het zeker! Al heel vroeg dit jaar (nog midden in de winter) kunnen wij in onze tuin al volop genieten van heel veel sneeuwklokjes. Hoewel de maanden januari en februari de bloeimaanden van het sneeuwklokje zijn, geven ze je alvast een sprankje lentegevoel. Het sneeuwklokje staat dan ook symbool voor hoop, (opnieuw) ontwaken en lenteverwachting.

‘Galanthus Nivalis’

Even later volgt een tapijt met krokussen, want het effect van krokussen is beslist het mooist wanneer er veel bij elkaar geplant worden. Wist je trouwens dat de wetenschappelijke naam ‘crocus’ stamt van het Latijnse ‘croceus’ wat saffraan betekent? De bloem van de ‘echte’ saffraan krokus heeft drie rode stempels en drie gele meeldraden. De stempels worden geplukt en gedroogd waardoor saffraan gewonnen wordt. Er zijn maar liefst 13.000 stampers (drie stempels per stamper) nodig voor 100 gram saffraan! Wij hebben natuurlijk geen saffraan krokussen in de tuin, maar misschien wel boerenkrokussen? Dit is een stinsenplant die oorspronkelijk uit de Balkan komt. Stinsenplanten zijn meestal verwilderde voorjaarsbloemen met opvallende bloemen (check!). Het woord komt van het Friese woord ‘stins’, dat stenen huis betekent. Hier wordt een versterkt en met stenen gebouwd huis mee bedoeld; woningen van adellijke of welgestelde heren die dikwijls landgoederen bezaten. Is dat ook op ons van toepassing? 😉 Hoe het ook zij, ons voorjaarstapijt ziet er prachtig uit.

‘Crocus’

Eigenlijk begint de ‘echte’ lente pas vandaag, want de lente begint als de zon loodrecht boven de evenaar staat. Het is de lente-equinox, die ook wel maart-equinox, lentenachtevening of lentepunt wordt genoemd. Alle seizoenen beginnen op de 21ste, maar 21 maart als begin van de lente klopt niet helemaal. De seizoensindeling wordt immers gebaseerd op de stand van de aarde ten opzichte van de zon. De astronomische lente begint daarom dit jaar op 20 maart, wat, volgens de mensen die het kunnen weten, ook de komende decennia zo zal zijn. Dit is het tijdstip waarop de lengte van de dag en de nacht ongeveer even lang zijn. Om praktische, maar ook om klimatologische redenen begint de meteorologische lente echter al op 1 maart en duurt dan tot 1 juni. De weerkundige lente is vandaag dus al drie weken aan de gang. Alle meteorologische instanties (waaronder ook het KNMI) hebben met elkaar afgesproken om de weerkundige seizoenen op de eerste dag van de maand te laten beginnen (lente: 1 maart, zomer: 1 juni, herfst: 1 september en winter: 1 december). De wisselvalligheid van de ‘echte’ startdatum heeft de weerkundigen ertoe genoodzaakt een andere definitie te kiezen, alhoewel iedereen het erover eens is dat de astronomische lente de start is van de enige echte lente.

Het woord lente is een oude afleiding van ‘lang’ en heeft betrekking op het lengen van de dagen (lengte). Het is verwant aan het Duitse ‘Lenz’ (voorjaar) en het Engelse ‘lent’, de veertig dagen durende vastentijd voor Pasen. Het begin van de lente is van belang voor de berekening van Pasen. We vieren het Paasfeest op de eerste zondag na de volle maan op of na 21 (of 19 of 20) maart. Dat klopt niet dit jaar, lijkt me? Het blijkt dat de christelijke kerk een heel wat ingewikkeldere methode gebruikt voor het berekenen van de datum van Pasen, waarbij termen als ‘het gulden getal’, ‘schrikkelcorrectie’ en het aantal volle manen in een jaar een rol spelen. Geen eenvoudige methode, maar dat is ook eigenlijk niet zo belangrijk (voor ons). Het resultaat van al deze berekeningen is dat Pasen altijd valt tussen 22 maart en 25 april en daarmee aan het begin van de lente.

Pasen was vroeger dan ook een seizoensgebonden landbouwfeest. Het markeerde het einde van een tijd van schaarste, die heerste als de voorraden van de winter opraakten. Veel paasgebruiken zijn afgeleid van dit niet-christelijke lentefeest, zoals het rapen van eieren. Boeren beschouwden eieren als een kiem van kracht. Ze begroeven eieren in hun velden opdat ze hun kracht op de bodem over zouden brengen en voor een goede oogst zouden zorgen. Later dienden de eieren voor de katholieken ook om na de veertigdaagse vastenperiode (die na de viering van Carnaval begon) weer op krachten te komen. Met Palmpasen (de zondag voor Pasen) werden de eieren ingezameld. Voor de christenen wordt met Palmpasen de feestelijke intocht van Jezus in Jeruzalem herdacht, waarbij hij werd onthaald als een koning en mensen jonge (palm)takken voor hem op de grond legden. Je zou bijna zeggen dat er voor elk wat wils uit Pasen valt te halen :).

Hoe zit het trouwens met de paashaas? Het verhaal van de paashaas zou zijn oorsprong vinden bij de Teutonen, een Germaanse stam in de laatste eeuw voor Christus. Deze stam kende diverse mythes, waaronder een mythe over de godin Ostara (Ostern is het Duitse woord voor Pasen). Ostara, de godin die ervoor zorgt dat de lente begint, was in een bepaald jaar iets te laat, waardoor de lente ook pas laat op gang kwam. Om haar fout enigszins goed te maken, besloot ze een jong vogeltje, dat bijna door de kou bezweken was, te redden. Maar de kou had zijn werk al gedaan en het vogeltje kon niet meer vliegen. De godin veranderde de vogel daarop in een haas. Niet zomaar een haas, maar eentje die één dag in het jaar in staat was om eieren te leggen en wel op de dag waarop Ostara werd vereerd. Geweldig verhaal.

Voorjaar

Terwijl ik me nog wat verder verdiep in de christelijke gebruiken (je moet wel toch, als je in een pastorie woont?) leer ik dat met Palmzondag de Goede Week begint, waarin christenen het lijden en sterven van Jezus herdenken. Tijdens deze laatste zeven dagen van de Vastentijd worden belangrijke gebeurtenissen uit de Bijbel herdacht die  voorafgingen aan Jezus’ sterven. Een aantal dagen hebben een speciale betekenis. Zo wordt op Witte donderdag het laatste avondmaal herdacht. Deze dag dankt zijn naam aan de gewoonte om kruisbeelden en andere beelden op deze dag met een wit kleed te bedekken. Goede Vrijdag staat in het teken van Jezus’ lijden en sterven. ‘Goede’ verwijst naar het offer als verzoening voor zonden. In andere verklaringen wordt de verklaring van Goede Vrijdag meer gezien als verbastering van ‘Gods Vrijdag’ of als synoniem voor heilige vrijdag, omdat goed een oud woord voor heilig is. Stille Zaterdag tenslotte herinnert aan de tijd dat Jezus’ lichaam in het graf lag. Op deze dag worden de kerkklokken niet geluid.

‘Narcissus’

Langzamerhand ben ik wel een heel eind afgedwaald van het lentegeluk, alhoewel….. als ik zo’n veld met prachtige paasbloemen zie dan is mijn lentegeluk weer volop aanwezig.

Lentegeluk