Acht eeuwen geleden liep abt Emo hier al zijn rondje over de kerkpaden en door de weilanden. Misschien is abt Emo wel de bekendste Nederlander waar je nog nooit van hebt gehoord. Ik heb het hier over Emo van Bloemhof (ca 1175 – 1237), ook wel Emo van Huizinge of Emo van Friesland (het tegenwoordige Groningen) genoemd. Emo is vermoedelijk omstreeks 1175 geboren in het gebied Fivelgo (later Fivelingo genoemd) in Frisia als jongere zoon uit een adellijke familie. Hij ging als kind naar een kloosterschool en studeerde samen met zijn broer Addo, die later pastoor werd in Westeremden, artes liberales (die wetenschappen, welke een ‘liber’, een vrij geboren man, waardig zijn, in tegenstelling met de handenarbeid van een ‘servus’ (slaaf), t.w. muziek, dichtkunst, welsprekendheid, geschiedenis, filosofie, spraakkunst en grammatica), theologie en later kerkelijk en burgerlijk recht in Parijs, Orléans en Oxford. De naam Emo van Friesland zegt vermoedelijk nog steeds weinig Nederlanders iets, maar in Oxford is dat wel anders. Op de website van de beroemde universiteit in die stad staat onder meer geschreven: ‘Eeuwen voordat de grote hedendaagse universiteiten bestonden, verwelkomden wij in 1190 al onze eerste internationale student, Emo van Friesland!’ Na zijn terugkeer werd Emo schoolmeester in Westeremden om vervolgens gekozen te worden tot pastoor van Huizinge. Heb je de wereld gezien om tenslotte te eindigen in een piepklein plaatsje. Klinkt toch bekend, nietwaar? 🙂

Blik op Huizinge (foto: IK)

Goed voorbeeld doet goed volgen en wij besluiten zijn rondje te gaan verkennen. Nu moet ik zeggen dat ik tot voor kort nog nooit van het plaatsje Huizinge (Gronings: Hoezen) had gehoord. Het is dan ook maar een heel klein wierdedorp in het noordoosten van Groningen vlakbij Loppersum. De omstandigheden zijn ons welbekend: het dorp heeft maar zo’n 130 inwoners, kent een beschermd dorpsgezicht en is omringd door groen. Alsof we thuis zijn :). Oude namen voor het dorp zijn o.a. ‘Husdongon’, ‘Husdingen’ en ‘Huizinghe’. De betekenis is afgeleid van ‘dinge’ of ‘dynge’ (braakliggend land of nieuw ontgonnen land) en ‘hûs’ (huis, geslacht). Aan de westzijde van het dorp ligt een oud haventje dat in 1917 werd vergroot. In de 19e eeuw werden veel wierden afgegraven om de humusrijke grond als mest te gebruiken op minder vruchtbare gronden. Toentertijd is er aan het einde van het Huizingermaar een haventje gebouwd om de afvoer te vergemakkelijken. Wat ik ook niet wist is dat de klapbrug bij Fraamklap (bij Middelstum) in dit verband eveneens te maken heeft met Huizinge. Het voorvoegsel Fraam verwijst naar de (verdwenen) borg Fraam bij Huizinge. De brug ligt vrij ver van deze voormalige burcht af, maar gaf de plaats aan waar men van het Boterdiep moest ‘afslaan’ om via het Westerwijtwerdermaar en het Huizingermaar bij Huizinge (en dus bij Fraam) te komen. Deze en andere weetjes maken ons ommetje beslist interessanter!

Kerkenpad Huizinge (foto: RK)

We starten onze wandeling bij het haventje en slaan bijna onmiddellijk rechtsaf een kerkenpad in. Dit stenen pad leidt ons naar een ‘romanogotisch’ kerkje, de Jans- of Johannes de Doperkerk, dat midden op de wierde staat. Romanogotiek is in feite een nog grotendeels romaanse bouwstijl waarbij gotische vormen werden toegepast en komt vooral voor bij kerken. In de noordelijke Nederlandse provincies, met name Groningen, worden veel kerken tot een aparte romanogotische stijl gerekend, die ook wel bekend staat onder de naam baksteengotiek. Gotiek van de koude grond? De huidige kerk is gebouwd rond 1250, maar toen abt Emo hier rond 1205 pastoor was, moet het nog een houten bouwwerk zijn geweest.

Sfeerimpressie Janskerk Huizinge (foto: IK)

We vervolgen onze weg en komen langs een begraafplaats net buiten het dorp. Deze werd in 1916 aangelegd nadat het gemeentebestuur het kerkhof rond de kerk had gesloten. Het geheel is nu een Rijksmonument. Het bordje ‘oorlogsgraven’ is bedoeld voor het graf van Egbertus Luitjen Ubbens die op 10 mei 1945 werd gefusilleerd. Volgens het Groningse verzetsarchief heeft hij meegewerkt aan de distributie van koren onder de bevolking en stelde hij levensmiddelen beschikbaar voor gevangenen. Ubbens is op 20 maart 1945 gearresteerd na de vondst van een naamlijst van de Ordedienst (een Nederlandse illegale organisatie tijdens WOII).

Oorlogsgraf Huizinge (foto: IK)

Door de weilanden (foto: RK)

Even verderop gaat het echte werk beginnen, we slaan rechtsaf het weiland in. Een groot deel van dit ommetje voert langs het water en door de weilanden. Er is weliswaar een paadje, maar de grassen en weidebloemen bloeien uitbundig, dus echt goed zichtbaar is het niet. We wandelen langs oude waterlopen, van oorsprong prielen en slenken, die werden verbonden met maren (natuurlijk kronkelende kanalen) en andere gegraven kanalen. Eeuwenlang vormden deze samen de belangrijkste verkeersaders in dit gebied. De trekpaden langs de maren en kanalen waren verhard en met name bedoeld voor de paarden die de schuiten moesten trekken. Dat waren nog eens tijden. Nu is er in de verste verte geen boot, schuit of scheepje te zien. Om ons heen is het volkomen stil op een enkel opstandig gekwetter van een vogeltje na, wanneer we te dicht langs z’n nest lopen, althans dat denken wij.

In mei leggen ….. (foto: IK)

Het is hier wijds met zicht op torenspitsen die dorpjes in de verte doen vermoeden. Over dit wandelingetje is nagedacht, maar over de wijze waarop Emo in zijn dagen het Huizingermaar is overgestoken blijven we gissen, want het speciaal voor dit ommetje aangelegde bruggetje is van behoorlijk recente datum. Was ‘fierljeppen’ toen al een begrip?

Torenspits in de verte (foto: IK)

Brug over het Huizingermaar (foto: RK)

We zijn ondertussen bijna rond, maar waar stond nu die borg? Het blijkt dat Huizinge twee kerkenpaden kent. Over het eerste zijn we al gelopen, het tweede liep door de landerijen vanaf borg Fraam, ten noordwesten van het dorp. Van deze borg is nu helaas niets meer terug te vinden (is waarschijnlijk al in 1738 afgebroken), zelfs geen informatiebord op de plek van weleer. Het kerkpad is wel blijven bestaan en wij mogen (eigen terrein) daar overheen lopen. Aan het einde van het pad, op het punt waar we afslaan terug naar het dorp, staat een zogenaamd ‘wandelbankje’. Dit zijn ‘bankjes die je overal tegenkomt, meestal op het juiste moment om de benen wat rust te gunnen’. Zou dit exemplaar hier geplaatst zijn met zicht op de ‘imaginaire’ borg. Ik kan me er iets bij voorstellen.

Wandelbankje (foto: RK)

Genietend van de laatste zonnestralen lopen we de laatste meters naar het dorp terug. Boerderij Melkema is de laatste bezienswaardigheid op de route. Deze kop-hals-romp boerderij wordt al in 1371 in de archieven genoemd. De gebouwen in Huizinge worden tegenwoordig echter bedreigd door aardbevingen veroorzaakt door de gaswinning in Groningen. Een zware aardbeving, 3.6 op de schaal van Richter, vormde in 2012 het epicentrum in dit dorp en dat is o.a. goed te zien aan deze boerderij.

‘De Plaats Melkema’ (foto: RK)

Het DvhN meldt in januari 2016 dat de NAM de boerderij heeft gekocht omdat ‘het karakteristieke horeca-etablissement in het hart van het aardbevingsgebied’ al enige tijd om veiligheidsredenen gesloten is. Wanneer en op welke wijze ‘De Plaats Melkema’ wordt aangepakt, is nog niet bekend. Volgens een NAM-woordvoerder zijn onderzoeken naar de restauratie van kostbaar erfgoed in volle gang: ‘de aankoop van het pand geeft ons enige ruimte om daarin de goede keuzes te maken.’ Ondertussen is het 2019 en er lijkt nog niet veel te zijn veranderd. Misschien hebben ze teveel aan hun hoofd? Sindsdien zijn er immers nog veel meer aardbevingen geweest met als gevolg heel veel meer schade. Het leed is beslist nog niet voorbij!

Wuivend gras (foto: IK)

Ondanks het feit dat Emo zelf niet zo gelukkig was in Huizinge, hij had teveel geleerd bij al die universiteiten waar hij niets aan had als dorpspastoor, heeft hij Huizinge voor ons wel op de kaart gezet. Heerlijk zo’n rondje om!