Al jaren kom ik paar keer per jaar in Dordrecht voor familiebezoek. Altijd gezellig en ook de stad zelf, met haar mooie binnenstad, is de moeite van het bezoeken zeker waard. Toch komen we meestal niet verder dan de winkelstraten en de uitnodigende terrassen, want onze tijd met elkaar is vaak te beperkt voor alles wat we willen doen. Dit keer pakken we het echter anders aan, we willen wat dieper ingaan op de geschiedenis van de stad en tegelijkertijd proberen om (al?) haar bijzonderheden te ontdekken met een heuse stadswandeling.

Hoezo scheef?

Dordrecht, gelegen waar de rivier de Merwede zich splitst in de Noord en de Oude Maas, begint haar geschiedenis al in de twaalfde eeuw als een nederzetting aan de rivier de Thure middenin de veenmoerassen. De Thure was een zijtak van de rivier de Dubbel en liep ongeveer waar tegenwoordig het Bagijnhof ligt, voor de echte Dordtenaren welbekend. De oorspronkelijk naam van Dordrecht was toentertijd Thuredrith, hetgeen ‘doorwaadbare plaats in de rivier Thure’ betekent. Klinkt logisch. Dit verhaal werd dan ook lang aangehangen. Tegenwoordig wordt echter de theorie gevolgd dat de rivier oorspronkelijk Thuredrecht (of Thuredrith) werd genoemd en de daaraan liggende nederzetting Durdreth of Durthric. Thuredrecht betekent dan trekvaart of doortocht, in dit geval tussen de Dubbel en de Merwede. Klinkt eveneens geloofwaardig. Hoe dan ook de huidige naam Dordrecht komt al voor sinds 1220 toen de stad haar stadsrechten ontving uit de handen van graaf Willem I om de stedelijke ontwikkeling te stimuleren. Door de voordelen van het zogenaamde stapelrecht ontplooide Dordrecht zich tot een levendige handelsstad. Het stapelrecht regelde dat alle goederen die over de rivier werden getransporteerd in Dordrecht naar de markt moesten worden gebracht. Vooral de handel in hout, graan en wijn zorgden voor een grote economische bloei.

‘Paard op naalden’

Wij beginnen onze wandeling aan het Bagijnhof waar we onmiddellijk een groot paard op  de muur zien. Terwijl we de muurschildering aandachtig bestuderen klinkt achter ons een dronken stem: ‘mevrouw, mevrouw, u moet naar ’t peerd verderop, dat is veel mooier.’ Verbaasd kijk ik achterom, waar een man uitgeteld en flink aangeschoten op de treden van een groot gebouw hangt. Hij glimlacht zijn bruine tanden bloot. Pas veel later realiseer ik me dat hij eetcafé ’t Peerdt bedoeld, wat kennelijk een begrip is in Dordrecht vanwege zijn gezelligheid, knusheid en sfeer, terwijl het aan de bar van dit café altijd gezellig moet zijn. Deze man zal het zeker weten :). ‘Paard op naalden’, het ‘elegante paard met ruitpatronen’ daarentegen is geschilderd door Serge Kortenbroek als een onderdeel van ‘Iconoclash’, een platform voor muurschilderingen en kunst in de openbare ruimte in de Drechtsteden, waar Dordrecht een onderdeel van is. Hun insteek was om verpauperde wanden of gebouwen een facelift te geven, meer ruimte te bieden aan kunstenaars en om verbindende elementen van de Dordtse geschiedenis te implementeren. Je schijnt inmiddels al zeven muurschildering in de stad te kunnen vinden, maar dat is een wandeling voor een andere keer :).

Ingang Regentenhof

We lopen verder en arriveren bij het Regenten- of Lenghenhof, een oase van rust temidden van al het stadsgewoel, maar bovenal ook een veilige plek voor de bewoonsters want  ’s nachts zijn de toegangspoorten op slot. Dit hofje werd gesticht door Gijsbert de Lengh, koopman en reder, in 1755. Hij was niet getrouwd en had maar één, eveneens vrijgezelle, zuster. Toen hij zijn einde voelde naderen, besloot hij zijn kapitaal aan een liefdadig doel te besteden, waarop hij een hof stichtte voor ‘behoeftige vrouwen’. Grappig genoeg wonen hier tegenwoordig ook nog alleen vrouwen.

Arend Maartenszhof

Een volgend hofje is het Arend Maartenszhof, wat in 1625 werd gesticht door Arend Maartenszoon in een poging zijn slechte reputatie (als woekeraar) in de stad van zich af te schudden. Hij liet zo’n 40 woningen bouwen die een veilig onderkomen betekenden voor ‘armlastige vrouwen en weduwen van soldaten’. Hier werd in de zeventiende eeuw dus praktisch gratis gewoond. Sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw zijn de toelatingsregels voor de huisjes versoepeld, maar twee regels van de oude oprichter staan nog steeds overeind: bewoners moeten van onberispelijk gedrag zijn en ze moeten de woonomgeving liefdevol verzorgen. Een krantenartikel vermeldt dat de Dordtenaren vaak niet eens van het bestaan van het Arend Maartenshof afweten. ‘Die lopen er honderdduizenden keren voorbij, maar gaan nooit eens naar binnen. Het is een verborgen parel in Dordrecht.’ Wij gaan wel via het rijk versierde renaissancepoortje aan de Museumstraat naar binnen en stappen haast in een andere wereld. We zien hier een prachtige binnenplaats met oude bomen en een waterput omringd door kleine huisjes. Rust, groen, verzorgd, ruim zijn zo maar wat woorden die bij me opkomen. Idyllisch bijna en vast een waar genoegen om hier te mogen wonen.

Gedicht aan de muur

Wegens tijdgebrek lopen we niet de hele wandeling, al zou ik dat graag doen, want Dordrecht heeft een rijke historie en je kijkt absoluut bewuster met wat uitleg erbij. We gaan verder richting Voorstraat; winkelstraat en tevens dijk. Deze straat met een lengte van 1,2 km  is officieel de langste winkelstraat van Nederland , maar misschien belangrijker is dat de straat nog steeds deel uitmaakt van de hoogwaterkering in zuidwest-Nederland. Een dieptepunt in de eeuwenoude strijd tegen water was de Sint-Elisabethvloed in 1421. De combinatie van een hoge rivierwaterstand en een noordwesterstorm richtte grote schade aan in Dordrecht. In 1953 (na de watersnoodramp) kon de dijk nog eens kunstmatig worden verhoogd. Het wegdek van de Voorstraat ligt daarmee op gemiddeld 3,30 meter boven NAP. Aan de straatkant zijn de woningen en winkels voorzien van gleuven waarin de gemeente schotten kan plaatsen, waardoor de dijk zich dan op 3,80 meter boven NAP bevindt

Johan en Cornelis de Witt

Even verderop zien we het grote standbeeld van de gebroeders Johan en Cornelis de Witt op de Visbrug. Wat ik nooit heb geweten is dat de broers in Dordrecht zijn geboren. Johan (1625-1672), raadpensionaris van Holland en zijn broer Cornelis (1623-1672), regent van Putten en burgemeester van Dordrecht, kregen in 1918 een standbeeld, waar Johan zittend en Cornelis staand wordt afgebeeld, al geloven de Dordtenaren dat zij soms van plaats wisselen. De broers De Witt werden op 20 augustus 1672 in Den Haag door een woedende menigte vermoord. Volgens de overlevering werden hun lichamen hierna verminkt en in stukken verscheurd, waarbij sommige delen van hun lichamen zelfs werden verhandeld, als souvenir werden meegenomen of werden opgegeten……. Het jaar 1672 is de geschiedenisboeken ingegaan als ‘het rampjaar’. Over deze periode wordt wel gezegd: ‘Het land was reddeloos, de regenten waren radeloos en het volk was redeloos’.

Grote of Onze Lieve Vrouwe Kerk

Vlakbij de Oude Maas ligt de middeleeuwse Grote of Onze-Lieve-Vrouwe Kerk. De kerk is met meer dan 80.000 bezoekers per jaar het grootste en drukst bezochte monument van Dordrecht. Indrukwekkend van buiten en prachtig van binnen.

Prachtig van binnen

Indrukwekkend van buiten

Rondom het Maartensgat, waaraan de kerk ligt, wordt nog steeds gewerkt. Eeuwenoude muurresten onder water worden verwijderd wegens gevaar voor de scheepvaart. Er bestaat trouwens een leuk verhaal over oude stadsmuren (tolmuren) en het feit dat inwoners van Dordt ook wel ‘schapenkoppen’ worden genoemd. Vroeger had Dordrecht een zwaar belastingstelsel. De accijnzen rezen de pan uit en mensen bedachten de gekste plannetjes om de belasting te ontduiken. In een poging om het tolgeld op vee te ontduiken, kleedden Dordtenaren een schaap in mensenkleren om het zo binnen de stadsmuren te kunnen smokkelen. Het bedrog kwam echter uit want net op het moment dat ze met het schaap door de poort wilden gaan, begon het dier te blaten. Helaas!

Mooie 18e eeuwse huizen

Al met al hebben we maar een klein stukje (her)ontdekt, maar het is wel een wandeling die vraagt naar meer verhalen en meer gezichtspunten. Voor aanvulling vatbaar dus!