Drenthepad: kaarten 51 & 52

Hoopvol vertrekken we vandaag met de verwachting veel herfstkleuren te zien. De herfst is immers het seizoen vol kleur, waarin bladeren verkleuren van groen naar goudgeel, oranje, bordeauxrood en bruin. Wat we echter zien zijn bomen volop in het veelal nog groene blad. We hebben volgens de weermannen te maken met een groene herfst. De reden voor de trage verkleuring van de bomen dit jaar komt door de warmte deze maanden, we zitten, alweer volgens de deskundigen, momenteel in de ‘top 10’ van de warmste september- en oktobermaanden. Doordat nachtvorst uitblijft, komt de bladverkleuring heel traag op gang. Hoe dat precies zit? In de herfst maken planten en bomen zich klaar voor de winter. Terwijl de dagen korter worden, krijgen de bladeren steeds minder energie van de zon, ze maken dus steeds minder voedsel. Wel blijven ze water verdampen, maar door de kou kan de boom geen water meer opzuigen. Als de bladeren aan de boom zouden blijven zitten, zou de boom uitdrogen en uiteindelijk doodgaan. Ter voorkoming haalt de boom daarom het bladgroen en andere bruikbare stoffen uit de bladeren en zo ontstaan dan de prachtige herfstkleuren.

We starten midden in Westerbork, zo ongeveer naast het oorlogsmonument dat de inwoners van Westerbork herdenkt die zijn omgekomen tijdens WOII. We lezen dat de sinds kort opgerichte stichting ‘Westerbork, Dorp van de Vrijheid’ zich richt ‘op activiteiten die te maken hebben met een positieve connotatie van de naam ‘Westerbork’ en op activiteiten die hun historische wortels vinden in het verleden, en dan met name WO2, maar deze willen verbinden met de toekomst. Het centrale begrip van waaruit gedacht, gewerkt en georganiseerd gaat worden is het begrip ‘vrijheid’.’ Begrippen als verzet, onschuld, vlag en strijd zijn belangrijk. Even verderop, voor het oude gemeentehuis, hebben kinderen van de basisschool in dit kader gedichten geschreven over vrijheid, zoals: ‘Vrijheid, Eindeloze verte, Meeuwen en zee, Water en wind, Gevoel van vrijheid.’  Mooi toch, je kunt je er iets bij voorstellen. 

Niet veel later lopen we over de Oude Groningerweg richting Orvelte. Eigenlijk is het merkwaardig dat dit landweggetje zo heet, want deze weg gaat helemaal niet richting Groningen. De historische vereniging van Westerbork vertelt dat we hier te maken hebben met een oude postkoetsroute, ‘Vroeger reed men hierover van Coevorden naar Groningen. Dat ging via Dalen, Oosterhesselen, Nieuw-Balinge en dan richting Groningen’, aldus een historicus. De weg loopt dwars door de weilanden, met een beetje fantasie is er nog wel een karrenspoor te zien. Geheel in stijl (hahaha) lopen we verder langs een historische Drentse boerderij uit de ijzertijd, althans een replica daarvan. Deze boerderij is in de zeventiger jaren van de vorige eeuw gebouwd met materialen die in de ijzertijd vermoedelijk gebruikt werden. Een boerderij bestond uit een woon- en een stalgedeelte, een zogenaamd woonstalhuis. De wanden bestonden uit hout, vlechtwerk, plaggen of stro met leem. Het dak was van stro, riet, heide of hout en liep tot bijna op de grond om de warmte binnen te houden. Ernaast staat een ‘graanspieker. Een spieker, speicher of spijker is een plek waar graan werd opgeslagen. Het complete ijzertijderf alhier bestaat uit een boerderij, een spieker en een leemkuil. De materialen voor de bouw van de boerderij komen uit de omgeving, de leem uit de leemkuil een kleine 100 meter verderop. De ijzertijdboerderij is gebouwd om meer inzicht te krijgen in de materialen, gereedschappen en constructie, maar ook in het leven in de ijzertijd. Het is een bijzondere omgeving. We zien zelfs mensen elkaar fotograferen in kleding uit vroeger tijden. De schaapskudde vlakbij voegt iets authentieks aan het plaatje toe. 

Niet veel later lopen we over ‘het houten pad van Theodoor’, een klim- en klauterpad in de bossen bij Orvelte. Het spreekt vast en zeker tot de verbeelding van menig kind, want het is tevens een verhaaltje over een avontuurlijk varkentje ….. Theodoor. Hier kunnen de kinderen (of enthousiaste volwassenen) Theodoor horen knorren, de vogels horen fluiten en schapen laten blaten. Je kunt hier in een holle boom klimmen, muziek maken en je verstoppen in het vossenhol. ‘Challenge exepted’ :). Het pad is een wandeltocht over houten vlonders en bruggetjes. In het begin is het pad makkelijk te lopen, maar verderop wordt het steeds uitdagender. Voor de minder avontuurlijk ingestelden loopt het ‘gewone’ pad er pal naast. 

Orvelte zelf is een compleet museumdorp dat tot de allermooiste dorpen en belangrijkste bezienswaardigheden van de provincie Drenthe behoort, aldus de website. Op het moment dat je Orvelte binnenwandelt, waan je je tientallen jaren terug. Het dorp bestaat vooral uit oude Saksische boerderijen die op redelijke afstand van elkaar staan. In het dorp, waar mensen gewoon wonen en werken, beleef je als het ware de geschiedenis aan den lijve. Zo is de smid nog regelmatig aan het werk in de smidse en kun je zien hoe de klompenmaker een blok hout omtovert tot een echte klomp.

Zowel de smid als de klompenmaker hebben we al eerder dit jaar bezocht. Beide keren waren we de enige ‘klanten’, wat leuke informatieve gesprekken opleverde. Heb je wel eens gehoord van een ‘smokkelklomp’? Ik probeerde me een geheim vak in de klomp voor te stellen, maar slaagde daar niet goed in….. Een smokkelklomp is gewoon een omgekeerde klomp, dwz dat de onderkant van de klomp precies andersom staat, waardoor het lijkt dat je de andere kant oploopt. 

Na een verkwikkende lunch op het dorpsplein, lopen we het dorp uit, gaan we de brug over en vervolgens linksaf langs het Oranjekanaal op weg naar het Orvelterzand. Ooit maakte dit gebied deel uit van het veel uitgestrektere heidegebied het Orvelterveld. In de loop van de tijd werd dit veld grotendeels ontgonnen en omstreeks 1950 is het Orvelterzand in zijn huidige vorm ontstaan. Het is één van de eerste natuurgebieden in Drenthe die begraasd werden met Schotse hooglanders. Al in 1987 liepen hier de eerste koeien. De winterharde Hooglanders laten, in tegenstel­ling tot heide­schapen, de bomen meestal ongemoeid, waardoor een haast parkachtig karakter, gekenmerkt door verspreid staande bomen, behouden blijft. We zijn nog maar net binnen het gebied van de ‘grote grazers’ of we zien een heel aantal op ons pad. Ze boezemen ontzag in met hun uiterlijk. We zien diverse jonge koeien en besluiten met een redelijke boog om hen heen te lopen. Voor het geval dat…….

Ondanks het feit dat de herfst nog weinig kleur aan de bomen laat zien, ontdekken we op de grond een variatie aan paddenstoelen in heel eigen kleuren. Er zijn heel veel soorten paddenstoelen, maar ze herkennen? Ik kom niet veel verder dan de (overbekende) vliegenzwam oftewel de rood met witte stippen paddenstoel, het elfenbankje en de boleet. We zien helaas weinig tot geen vliegenzwammen en als we ze al zien, zijn ze meestal beschadigd. Het lijkt wel alsof er kleine hapjes uitgenomen zijn, maar door wie dan want deze paddenstoel is toch giftig? Het blijkt dat slakken graag zwammen eten, dus ook een vliegenzwam. Daarnaast lusten muizen, konijnen, eekhoorns en ook insecten zoals kevers ook graag paddenstoelen. De vliegenzwam is minder giftig dan de meeste mensen denken, ze zijn zeker niet dodelijk. Vliegenzwammen hebben wel bijzondere stoffen in zich, die een hallucinogene of bewustzijnsverruimende werking hebben. Er zijn landen waar sjamanen of genezers bewust vliegenzwammen eten om zichzelf in trance te brengen. Zo leer je nog eens wat!

Wat zien we dan wel onderweg? De grote parasolzwam op open plekken en langs de bosranden. Met een hoed van soms wel 30 centimeter in doorsnede is dit de gigant onder de paddenstoelen. Ook zien we de paarse rodekoolzwam of amethistzwam. Deze leeft vaak onder beuken en eiken en al is de paddenstoel opvallend paars, zo verscholen tussen de beukenbladeren valt hij toch niet zo een-twee-drie op. Tenslotte kunnen we ook niet om de aardappelbovist heen. Deze soort heeft geen hoed of steel, maar een bolletje dat veel weg heeft van een aardappel, zoals zijn naam al aangeeft. Er zijn verschillende soorten, maar de gele aardappelbovist is de meest algemene soort. Vaak in de buurt van eik en berk, waarmee hij net zo samenwerkt als de vliegenzwam en rodekoolzwam. Er is echt veel kleur te ontdekken als je maar goed kijkt!