Categorie: Drenthe

Drenthepad: kaarten 13, 14 & 15

Met een prachtige zonnige lentedag in het vooruitzicht besluiten we vandaag de laatste kilometers van ‘ons’ Drenthepad te lopen. We willen de 16 kilometer van Appelscha naar Veenhuizen overbruggen, waar we bij het gevangenismuseum aldaar onze grote lus compleet zullen maken. Toch een mijlpaaltje!

Om een kort resumé van deze prestatie te geven……. Het Drenthepad is een streekpad van 329 kilometer lang en heeft, volgens de bedenkers, precies wat elke wandelaar zoekt: rust en ruimte. Het pad wordt verder als volgt beschreven: ‘Het Drenthepad voert je door maar liefst 3 Nationale Parken: het heiderijke Dwingelderveld, het bosrijke Drents-Friese Wold en de betoverende Drentsche Aa. En passant kom je ook nog over de Hondsrug, waar geologisch veel te genieten valt. Het Drentse landschap is bijzonder schilderachtig. Je wandelt langs meanderende beekjes, over heidevelden en zandverstuivingen en door veengebieden. Authentieke boerderijen en robuuste hunebedden vind je op je pad. En nu en dan doe je zo’n heerlijk pittoresk brink- of esdorpje aan.’ We hebben dit inderdaad allemaal gezien en beleefd. Natuurlijk was de ene etappe leuker, boeiender, interessanter dan de andere, maar over het geheel genomen hebben we genoten van de rust en de ruimte en hebben we deze provincie van een heel andere kant leren kennen. 

We lopen vandaag dus van Appelscha naar Veenhuizen. Op de kaarten zien de wegen er aardig recht toe, recht aan uit. Het eerste stuk van Appelscha naar Ravenswoud is inderdaad een lange rechte weg. Er is geprobeerd om de route aantrekkelijker te maken door het plaatsen van informatie borden. De historische route neemt je mee door de geschiedenis van de dorpen. Er is onderweg aandacht voor vervening, WOII en typische dorpsberoepen. Zo lopen we langs paal nr 13: de veenbaaswoning. De ‘Gezamenlijke Compagnons van de Opsterlandsche en Ooststellingwerfsche Veenen en Vaerten’ traden niet zelf op als verveners. In het algemeen verkochten zij het aanwezige veen aan particuliere ondernemers, de verveners. Zij behielden zelf de ondergrond in eigendom, die dan later werd verpacht of verkocht. Eén van de belangrijkste verveners in Appelscha was Alle Wytzes van der Sluis (1813–1900), die zich hier omstreeks 1835 vestigde. Van de ruim 200 percelen veen die tot midden 19e eeuw door de Compagnons werden verkocht was het aandeel van de familie Van der Sluis bijna 50%! Aan de rechterzijde van de woning was een winkeltje aangebouwd. De veenarbeiders werden verplicht om hier hun boodschappen, levensmiddelen, kleding e.d. te kopen. Dit wordt gedwongen winkelnering genoemd. Soms werd het loon in goederen uitbetaald. De arbeider moest dan genoegen nemen met wat de veenbaas op dat moment kwijt wilde. Het huis staat er nog steeds, maar wordt waarschijnlijk opgeknapt, want de voorkant wordt ontsierd door grote borden.

Even verderop, richting Ravenswoud, lopen we langs het monument van de Melkstaking in WOII. De aanleiding voor de spontane landelijke staking was de bekendmaking op 29 april 1943 dat Nederlandse oud-militairen die gevochten hadden in 1940 zich moesten melden om te gaan werken in Duitsland voor de Arbeitseinsatz. Door de vele Duitse doden tijdens de slag om Stalingrad was extra mankracht nodig om de Duitse oorlogsindustrie draaiende te houden. Net als elders in het land ging in Appelscha de staking gepaard met sabotage van de aanlevering van melk. Een grote groep mensen hield zich op bij het Compagnonshotel. Voor de melkauto werd geen ruimte gegeven, waarop de begeleidende veldwachter schoot toen het bevel van verspreiden werd genegeerd. Een Duitse patrouille werd te hulp geroepen en op deze plek openden de Duitsers het fatale vuur op de vluchters Anne de Boer, Melle Bruinsma en Jitse Kiewiet. Verslagen en verbijsterd werd onder druk van gezaghebbende Appelschasters de staking beëindigd: “gesmoord in bloed”.

Een volgend belangrijk aandachtspunt is de ophaalbrug waar we langs lopen. Ravenswoud heeft één rijksmonument, nl. de ijzeren ophaalbrug over de Eerste Wijk. De brug dateert waarschijnlijk uit 1894.

Vanaf de ophaalbrug in Ravenswoud lopen we verder over een zandpad en een fietspad, waarna we (eindelijk) het bos in mogen. De bossen hier zijn aangeplant als productiebossen na de veenwinning, zo rond 1900. Het gebied staat bekend als de Compagnonsbossen.

We besluiten een kleine omweg door het bos te maken om uitkijktoren De Zeven te kunnen bekijken. Een toepasselijke naam, want de toren is gebouwd in de vorm van een 7. De belangrijkste eis vooraf was om een toren te ontwerpen die ook gebruikt zou kunnen worden door mensen met enige hoogtevrees. De gekozen oplossing is een knik in de steile trap. Je kunt hierdoor de totale hoogte niet overzien. De 18 m hoge toren is als een gedraaide zeven en wordt ook wel de periscoop genoemd.

De toren lijkt echter steeds van vorm te veranderen bij elke stap die je dichterbij komt. Eerst zie je overduidelijk een 7, maar langzaamaan verschijnt er opeens een knik in de toren. Loop je dan nog wat verder door, dan wordt de knik groter zodat de 7 bijna een Z wordt. Om het beeld van het uitgestrekte open veengebied niet te verstoren staat de toren in de bosrand. De toren heeft een stalen constructie die geheel bekleed is met onbehandeld larikshout, dat vergrijst in de tijd. Hierdoor wordt de toren één met de achterliggende bosrand. Met het ontwerp zijn diverse prijzen gewonnen waaronder de Houtarchitectuur Publieksprijs in 2001, de Vredeman de Vries Publieksprijs voor architectuur in 2002 en de Gouden Piramide, de rijksprijs voor inspirerend opdrachtgeverschap in 2003. Het is zeker iets bijzonders dus!

Terwijl de één de steile klim naar boven onderneemt om te kunnen genieten van een spectaculair uitzicht, blijft de ander genietend aan de rand van het hoogveen staan. Wat een weidsheid. Iemand van natuurmonumenten vertelt dat dit natuurgebied op de grens tussen Friesland en Drenthe ligt. Er leven veel bijzondere dieren, vooral vogels zoals de eerdergenoemde kraanvogels. Je kunt hier ook alle drie de slangensoorten, die we in Nederland hebben, tegenkomen: de adder, de ringslang en de gladde slang. Hmmm, ik vind het prima om die niet te ontmoeten.

Gelukkig lopen we ook over het Fochterloërveen, één van de laatste gebieden met hoogveen in west Europa. Hoogveen is eigenlijk een pakket van op elkaar gepakte, onverteerde, dode plantenresten wat onder water, maar boven de grondwaterspiegel, wordt gevormd. Het bestaat vrijwel uitsluitend uit de resten van veenmos, dat dikke kussens vormt en regenwater vasthoudt. Zo blijft de groeiplaats kletsnat, ook als de mosjes langzaam hoger groeien. Veenmoskussens kunnen zo als natte dekens steeds hoger en breder uitgroeien. De onderste delen sterven af maar deze verteren niet in het zure milieu. Laagveen daarentegen ontstaat anders. In ondiepe plassen groeien verschillende soorten water- en moerasplanten. In het najaar sterven de meeste planten af, maar de resten van deze planten verteren onder water nauwelijks. Ze hopen zich op totdat de hele plas opgevuld is. Kort gezegd is hoogveen de veensoort die ontstaat onder invloed van regenwater terwijl laagveen ontstaat onder invloed van grondwater. Om het allemaal nog iets ingewikkelder te maken wordt wel beweerd dat de onderste laag van alle hoogveen bestaat uit laagveen. Snap je het nog?

Dit stuk veen is ontsnapt aan de ‘ontginningswoede’ ten behoeve van landbouwgrond. Dit leek een onstuitbare ontwikkeling, volgens ons boekje, maar werd middels de troonrede van 1961 een halt toegeroepen. Het resterende deel van het Fochterloërveen kreeg toen een definitieve bestemming als natuurgebied. Tegenwoordig is het veen weer lekker nat, soms zelfs kleddernat en dat is precies zoals het moet zijn. Herstel gaat echter langzaam, hoogveen groeit in onze omstandigheden slechts 1 millimeter per jaar. Met een beetje geluk tref je hier weer kraanvogels, die hier na 250 jaar weer broeden. We houden onze vingers gekruist. Dat zou wat zijn!

Op het veen loopt de route deels over een smal paadje, waar het water regelmatig flink hoog staat, een ‘natte voetenpad’ als het ware. Aangezien het de afgelopen dagen niet heeft geregend, is de grond erg droog en wagen we het erop. Altijd leuker dan over het fietspad lopen, toch?

We komen hier twee enthousiaste vogelspotters tegen die ons meteen begroeten met de vraag: ‘hebben jullie nog wat gezien?’ Inmiddels wijs geworden antwoord ik dat we we geen vogels hebben gezien, wat de reactie uitlokt: ‘Oh, maar welke dieren dan wel?’ Ook hierop moeten wij een bevredigend antwoord schuldig blijven. We komen niet verder dan citroenvlinders. Prachtig opvallend geel, maar razendsnel. Het stel noemt vervolgens hun eigen observaties op. Naast diverse slangen en vlinders hebben zijn ook een klapekster (zeldzaam), roodborsttapuiten, een blauwborst en vooral veel heikikkers gezien. Of wij wel weten dat de mannetjes blauw zijn? Een mannetjes heikikker kleurt namelijk prachtig blauw tijdens de paartijd in februari/maart. Wij moeten een beetje beschaamd constateren dat we toch niet zo goed opletten als we denken. We hebben wel veel gebubbel in het water gehoord en nog meer bellen gezien. Ook hebben we veel kikkers op een afstandje zien springen en bewegen, maar we hebben niet direct gezien dat er ook blauwe kikkers tussen zitten. Een gemiste kans. 

Zo mooi kan het niet blijven en dat doet het dan ook niet. Na het Fochteloërveen brengen (te) lange, (te) rechte fietspaden ons naar Veenhuizen.

Veenhuizen is één van de zeven voormalige Koloniën van Weldadigheid en de grootste onvrije kolonie. Deze koloniën zijn opgericht in 1822 door generaal-majoor Johannes van de Bosch. Hij wilde daarmee twee vliegen in één klap slaan: de schrijnende armoede in de grote steden aanpakken én braakliggende grond benutten. Daartoe werden de paupers uit de steden, met goedkeuring van koning Willem I, in de veengebieden aan het werk gezet. Eerst nog op basis van vrijwilligheid. Toen die paupers toch wel erge lastpakken bleken, kwam er in Veenhuizen een echte strafkolonie. Grote gestichten verrezen hier, waarin 4000 vondelingen, wezen, landlopers en dronkaards werden ondergebracht. Die kazerne-achtige gebouwen zie je nog steeds in Veenhuizen. Een succes is het nooit geworden en in de loop van de jaren is Veenhuizen meer en meer een gewone strafinrichting geworden.

Veel tekenen van de ‘Weldadigheids-gedachte’ van heropvoeding van de paupers zie je nog steeds terug in het dorp. Op tal van huizen in de voormalige dwangkolonie zie je spreuken. Zo is de woning ‘Bitter en Zoet’ gebouwd als apotheek van het ziekenhuiscomplex. Later werd dit gebouw veranderd in een woning voor ambtenaren. De woning ‘Toewijding’ was vroeger het huis van de geneesheer-directeur en de woning ‘Plichtgevoel’ was eerst de woning van de apotheker en later dat van het hoofd van de verpleging. Het is vermakelijk om onderweg te bedenken voor wie de naam op het huis ooit bedacht is. ‘Humaniteit’ voor de predikant? Maar namen als ‘Flink en Vlug’, ‘Helpt Elkander’ en ‘Zorg en Vlijt? Bedenk het maar……. Mijn fantasie draait overuren. 

De Koloniën van Weldadigheid hebben een zeer typisch landschap opgeleverd dat tweehonderd jaar na hun ontstaan nog altijd herkenbaar is, het resultaat van een doelgerichte ontginning door de mens. Nog altijd vervullen de voormalige Koloniën sociale, justitiële en welzijnsfuncties en doen mensen er aan land- en bosbouw. Veenhuizen bleef in eerste instantie wel altijd een buitenbeentje binnen het Nederlandse gevangeniswezen: de veroordeelden waren geen gewone misdadigers en de gestichten hadden geen tralies voor de ramen. In de loop van de tijd zijn er ook allerlei groepen ondergebracht die men ergens anders niet kwijt kon, zoals joodse vluchtelingen, dienstweigeraars en Nederlandse en Duitse oorlogsdelinquenten. Tegenwoordig is Veenhuizen een gewone gevangenis. 

Sinds enkele decennia zien wij als samenleving meer en meer de waarde van de Koloniën als erfgoed in. In juli 2021 werd deze waarde internationaal erkend en werden de Koloniën van Weldadigheid ingeschreven op de UNESCO Werelderfgoedlijst. 

Heerlijk op een terras genieten we van een welverdiende kop koffie met een wafel vol aardbeien om het eind van dit streekpad te memoreren. De laatste kilometers en daarmee onze eerste lange afstandswandeling is gelopen. Een volgend boekje ligt al op ons te wachten. Op deze manier wandelen blijft verrassen. 

Drenthepad: kaarten 11 & 12

De zon schijnt uitnodigend, er is geen wolkje aan de lucht en hoewel koud voelt het daardoor toch een beetje als een lenteachtige dag. Al met een ideale dag om de voorlaatste etappe van ons pad te ontdekken. We starten vandaag in Oude Willem (naar de oude herder die hier met z’n schapen liep) en lopen naar Aekingerbroek en verder over het Aekingerzand naar Appelscha. Appelscha ligt eigenlijk nèt in Friesland. Er wordt wel gezegd dat dit dorp in ‘het andere Friesland’ ligt, waarmee zuidoost Friesland wordt bedoeld. Hier geen landschap van klei, grote meren of vlakke weilanden, maar een zeer bosrijke omgeving met hoge zandgronden en een nationaal park. Het Drents-Friese Wold is één van de grootste aaneengesloten bosgebieden van ons land. Het wordt lyrisch omschreven als een gebied waarin je dwaalt van zandverstuiving naar vennetje en van heide naar moeras. We gaan het beleven!

We lopen in eerste instantie door een bos wat voornamelijk uit naaldbomen bestaat. We zien lange rechte stammen met hoge kruinen en horen het typerende ruisen van de wind door de naalden van die bomen. De Japanners hebben een naam voor dit geluid: matsukaze. ‘Matsu’ betekent pijnboom of naaldboom en ‘kaze’ staat voor wind, bries of luchtstroom. Letterlijk betekent matsukaze dan ook: de wind door de pijnbomen. Dit karakteristieke, zacht fluitende geluid heeft in Japan een sterk symbolische lading. In Japan zijn bomen (in het bijzonder pijnbomen) heilige plaatsen die de kami (goden) gebruiken om contact te zoeken met de wereld van de mensen. Het woord matsukaze roept dan een gevoel van bezinning en lichte melancholie op. Grappig is dat ditzelfde woord ook gebruikt wordt in de Japanse theeceremonie (chanoyu) waar het duidt op het karakteristieke geluid van kokend water in de theeketel, waarmee de gastheer of -vrouw thee zal maken. Dit geluid horen de gasten vanaf het moment dat zij de theekamer binnenkomen tot het moment dat zij vertrekken en staat daarom symbool voor de harmonie, eerbied, zuiverheid en afzondering. Alles wat in chanoyu als belangrijk wordt gezien. Er is een korte handeling waarbij dit geluid even afzwakt en dat is wanneer de gastheer of -vrouw vers water in de theeketel giet om aan te vullen wat genomen is en de aanwezigen zo te doordringen van het ritme van eeuwige, natuurlijke en dus noodzakelijke vernieuwing. Waar het luisteren naar het ruisen van de bomen al niet toe kan leiden…….

Aekingerbroek is een bijzonder natuurgebied. Eigenlijk is het een kletsnat moerasgebied dat gevoed wordt door de Vledder Aa. De Vledder Aa is op haar beurt ook bijzonder omdat het de enige beek in Nederland is, waarvan de bovenloop (vanaf de bron het eerste deel van een rivier/beek) in een natuurlijke omgeving ligt. In de 20e eeuw werden beken rechtgetrokken, zodat het land droger werd en boeren hun land zo optimaal mogelijk konden gebruiken. De Vledder Aa, evenals de nabij gelegen beek Tilgrup, ontkwamen ook niet aan menselijk ingrijpen, wat tot gevolg had dat de natuurgebieden ernstig verdroogden. De inzichten zijn inmiddels veranderd met als gevolg dat de beken opnieuw hun eigen loop mogen zoeken. De natuur past zich aan en ontwikkelt zich weer als weleer.

Een uitspraak die op dit gebied van toepassing is: ‘in armoede begonnen, door arbeid gewonnen, in welvaart verzonnen’. Een van oorsprong ‘woest en ledig’ gebied wordt door hard werken geschikt gemaakt voor landbouwkundig gebruik. Inmiddels gaat het in ons land economisch dermate goed dat we ons kunnen permitteren om landbouwgrond weer om te vormen naar natuur: ‘in welvaart verzonnen’.

Wat maakt de Vledder Aa de Vledder Aa? De zoektocht naar de ziel en de betovering van het beekje de Vledder Aa wordt door dichter Marga Kool verwoordt in haar gedicht met dezelfde naam (2 fragmenten): 

‘Daar begint het uit regen

sijpelt door stuifzand

gefilterd, geslepen in donkere aarde

tot het lager gelegen

roestbruin omhoog kwelt, gaat stromen, een beek

——-

De mensen gaan wondere wegen, 

zegt de beek. Wat is de zin?

Ik heb de tijd, ik ken mijn plaats

mijn stroomgebied; ik kom, ik ga.

Een stukje eeuwigheid: de Vledder Aa’ 

Ondertussen is het zowel naast als soms op het pad een natte bedoening. We hebben duidelijk te maken met de naweeën van de drielingstorm Dudley, Eunice en Franklin die half februari over ons land raasde. Je mag officieel spreken van een storm als een uur lang windkracht 9 wordt gemeten bij een KNMI-weerstation. Een drielingstorm is sowieso bijzonder, de laatste was in 1928, bijna honderd jaar geleden. Heb je zes dagen achter elkaar storm dan is schade natuurlijk onvermijdelijk. We zien veel afgeknapte bomen, heel veel verspreid losliggende takken en grote bulten samengebundelde takken klaar voor vervoer naar elders. Het is soms even zoeken, maar gelukkig vinden we iedere keer wel weer een smal ‘geitenpaadje’ om langs het water te kunnen lopen i.p.v. erdoor. We houden droge voeten!

Precies op de grens van Drenthe en Friesland ligt de Grenspoel, een van oorsprong schoon en voedselarm ven dat ligt aan de rand van het stuifzandgebied Aekingerzand. Overal moet je schapen, schapen en nog eens schapen kunnen zien om de Kale Duinen kaal te houden. Wij kijken goed om ons heen en zien inderdaad in de verte een grote kudde schapen. Helaas niet op onze weg. Een tweetal dames ziet ons speuren en vragen belangstellend of we al iets gezien hebben. Meteen kijk ik naar hun uitrusting, zijn dit mogelijke vogelaars? Ik zie echter geen camera of verrekijker en antwoord een beetje algemeen dat we nog geen dieren hebben gezien, behalve dan de schapen verderop. ‘Nou’, reageert één van de dames enthousiast, ‘daarginds zit wel een blauwe (of was het toch een grauwe?) kiekendief.’ Toch vogelspotters! Even nalezen leert dat er in ons land verschillende soorten kiekendieven voorkomen, waaronder de grauwe, de blauwe en de bruine kiekendief. De bruine is het talrijkst met 1200 à 1400 broedparen. De andere soorten zijn veel zeldzamer: de grauwe telt maar 45 broedparen en de blauwe slechts 11. Blauwe kiekendieven leven echter wel in open, vochtige gebieden zoals duinen, moerassen, akkers en graslanden. Wat dat betreft is de omgeving hier dus zeer geschikt. 

We staan vlakbij de uitkijktoren, die in 1995 is gebouwd door leerlingen van het Bijzonder Jeugdwerk Aekinga uit Appelscha. Misschien geeft een hoger uitzicht ons een betere kijk op de weidse wereld die ons omringd?

Vanaf de toren kun je het landschap zien veranderen (mits je de toren vaker beklimt). Hoewel dit gebied is omringd met bos en heide, komt er in het gebied zelf vrijwel geen begroeiing voor. Daardoor hebben zand en wind hier vrij spel. De wind gaat alle kanten op en laat het zand steeds opstuiven. De Kale Duinen zijn, volgens onze informatie, perfect als het gaat om landschapsfotografie. Je kunt hier ‘een dynamisch contrast zien tussen droog en nat maar ook tussen het gelige zand en de blauwe lucht’. We hebben hard gewerkt (haha) om dit vast te leggen. Omdat gebieden met zandverstuivingen niet veel voorkomen, zulke gebieden zijn eigenlijk woestijnen, worden ze in heel Europa beschermd. Houthakkers, schapen en runderen houden ook hier het gebied open en daarmee het stuifzand ‘levend’. De Kale Duinen is een naam die hier past!

Drenthepad: kaarten 9 & 10

Terwijl Nederland zich schrap zet om storm Corrie op te vangen, lijkt bij ons het ergste vanochtend alweer achter de rug en lijken we een tamelijk rustige dag te mogen verwachten vandaag. Sinds het najaar van 2019 worden in Nederland namen gegeven aan zware stormen om het bewustzijn van ‘gevaarlijk’ te vergroten, aldus het KNMI. Ondanks dat de kans klein is dat de hele lijst met namen gebruikt wordt, wordt er elk jaar in september (het begin van het stormseizoen) toch een nieuwe namenlijst gepubliceerd. Zo’n namenlijst is, om te voldoen aan de internationale afspraken, afwisselend vrouwelijk en mannelijk, waarbij de letters Q, U, X, Y en Z niet gebruikt worden. Storm Corrie is daarmee dus de derde storm van het seizoen, maar tegelijkertijd de eerste dit kalenderjaar. De storm is vernoemd naar de 83-jarige Corrie van Dijk. Zij was in 1964 de eerste vrouwelijke meteoroloog bij het KNMI. Bijzonder. Ik heb het lijstje ‘stormnamen’ van dit seizoen even bekeken, maar er staan weinig bekende namen op. Het dichtstbij komt Tineke op nr. 19. Het kan natuurlijk, maar laten we hopen dat we niet zoveel zware stormen met code oranje of rood over ons heen zullen krijgen!

We hebben vandaag ondertussen toch met een staartje nasleep van Corrie te maken. De N370 bij de Gasunie in Groningen is afgesloten vanwege loshangende panelen aan het pand. Dat zorgt, volgens de woordvoerder van Rijkswaterstaat, voor zo’n gevaarlijke situatie dat samen met de politie is besloten de weg tussen Hoogkerk en Groningen aan beide kanten af te sluiten, net als wat andere wegen rond het gebouw. Daarnaast is dit weekend ook het Julianaplein, en daarmee de A28, afgesloten ter voorbereiding van de ‘upgrade’ in de komende maanden, waardoor we behoorlijk moeten omrijden om op onze plaats van bestemming te komen. We starten vandaag bij het Oosterzand (bij Diever in de buurt) en lopen naar Oude Willem midden in het Nationaal Park Drents-Friese Wold. 

Het eerste stuk tot aan Diever is weinig spectaculair. We lopen lekker, maar de omgeving is niet heel bijzonder, zelfs een beetje monotoon…..of raken we gewoon verwend door alles wat we onderweg al gezien hebben? Volgens de beschrijving hebben we hier toch te maken met een ‘mooi voorbeeld van een esdorpenlandschap met hoger gelegen akkers op de essen en lager gelegen natte weiden op de broeklanden (moerassig of drassig land)’.

Wel komen we onderweg langs Wittelte en zien we een voormalig tolhuisje waarop het bord met tolheffingen bewaard is gebleven. In september 1928 hield de ‘tollenkwestie’, over de opheffing van de verschillende tolgelden, de gemoederen flink bezig. Uiteindelijk heeft dit geresulteerd in een kort artikel in het Nieuwsblad van het Noorden met de kop ‘Diever tolvrij’: ‘De gemeenteraad van Diever heeft – overeenkomstig het voorstel van burgemeester en wethouders besloten tot het afschaffen van den tol tusschen Dieverbrug en Vledder, ingaande 1 mei 1929. Eveneens is besloten tot opheffing van de tollen te Wittelte en Zorgvlied, ingaande 1 mei aanstaande. Al deze tolhuizen en tolboomen zullen publiek worden verkocht.’ En dat terwijl B&W zelf vrijgesteld waren van het betalen van tol…..

Het landschap verandert wanneer we bij Diever aankomen. Dit esdorp, aan de rand van het Drents-Friese Wold, staat bekend als het dorp van Shakespeare. Hier worden sinds 1946 toneelstukken van hem opgevoerd in een bijzonder openluchttheater, het Shakespearetheater. Bijzonder is dat het podium midden tussen de bezoekers staat en je een eigen picknickmand met eten en drinken mag meenemen. Naast dit openlucht theater staat het Globe Theater, vernoemd naar het wereldberoemde Globe Theatre in Londen. Het is volledig gemaakt van hout en heeft een dak van glas, zodat voorstellingen (sinds 2017) altijd door kunnen gaan en comfortabeler zijn voor bezoekers. Diever is één van de kerspelen in het Dieverderdingspil, waarbij een kerkspel een (kerk)dorp betekent en dingspil staat voor rechtsgebied. Om het een en ander in context te plaatsen: de provincie Drenthe was vroeger verdeeld in zes dingspillen. We lopen langs een mooi oud schultehuis, de vroegere ambtswoning van de schulte, schout, van Diever. Dit huis werd in 1604 gebouwd door Berend Ketel van Hackfort en is daarna nog door zes generaties Ketel mannen bewoond geweest, die allemaal Schulte van Diever zijn geweest. Voor het huis ligt een halve boom met daarnaast een bord waarop een ieder uitgedaagd wordt mee te helpen om samen een boomkist te maken zoals toentertijd, dwz met slechts een beitel. Een boomkist is een type graf waarin de dode in een uitgeholde boom is geplaatst. In Drenthe werd hiervoor vroeger de helft van de boom gebruikt in tegenstelling b.v. tot Denemarken, waar de hele boom gebruikt wordt en de tweede helft dan als deksel, zoals bij een grafkist, dient. Misschien omdat bomen hier veel schaarser waren? De uitdaging is nu om de boomkist aan het eind van de zomer af te hebben, maar of dat gaat lukken?

We lopen Diever uit langs hunebed D52, waar, de ons langzamerhand zeer bekende archeoloog, Van Giffen wederom een belangrijke rol heeft gespeeld. Tegenwoordig vinden archeologen echter dat Van Giffen hier in z’n restauratiedrift te ver is doorgeschoten. Zo kon hij de functie van een zestal stenen niet meer bepalen en zelfs het oorspronkelijke aantal dekstenen was hem onbekend. Dat er nu toch weer een vrijwel compleet hunebed ligt, lijkt daarom meer het resultaat van giswerk dan van een verantwoorde restauratie, aldus de kritiek.

We lopen verder, temidden van hoge bomen, tussen de landgoederen ‘De Ossekoele’ en ‘Heezenberg’ door. Informatieborden vertellen ons hoe hier ter plekke een grafheuvel werd afgegraven waarin het graf werd versterkt met een grote hoeveelheid kleinere veldkeien: de steenkist. We leren elke wandeling weer iets meer.

Nog maar ongeveer honderd jaar geleden bestond het landschap om ons heen voornamelijk uit stuifzanden, heidevelden en veengronden. Tussen 1920 en 1940 werd door de overheid besloten dat hier miljoenen bomen moesten worden geplant, waarvoor, in het kader van de werkverschaffing, heel veel werklozen werden ingezet. Onder erbarmelijke omstandigheden werden de werklozen gedwongen zeer zwaar werk te doen, alles met kruiwagen en schop, voor een hongerloontje. Wie weigerde was aangewezen op de armenzorg. Na WOII ging de werkverschaffing gewoon door onder een andere naam, de Dienst Uitvoerende Werken. Feitelijk veranderde er echter niets. Bijnamen van de DUW waren dan ook: ‘Door Uitputting tot Wanhoop’ en ‘Door Uitbuiting Winst’. 

Over WOII gesproken….in de buurt van Diever moet in het bos een onderduikershol te vinden zijn. Wij hebben het helaas niet gezien, maar het spreekt tot de verbeelding, al is het alleen al vanwege de naam: ‘de Wigwam’. In de winter van 1943-1944 bouwde een groep verzetstrijders bij een onopvallende zandheuvel in het dennenbos een schuilplaats. Ze groeven de heuvel uit, bouwde van de dennenstammen een hol en herstelde de zandheuvel vervolgens weer in de oude vorm. Na een paar maanden hard werken was de schuilplaats gereed en verdwenen de verzetsmannen onder de grond. Eén van de leden was een verwoed lezer van Indianenverhalen. Daarom kreeg het onderduikerscomplex de naam ‘de Wigwam’. Helaas werd het hol eind 1944 toch door de Duitsers ontdekt, waarop de aanwezige bewoners werden aangehouden en het onderduikershol zelf werd opgeblazen. Na de oorlog werd de hut zoveel mogelijk in oude staat hersteld en kwam er een gedenksteen met namen van de acht slachtoffers. We hebben iets gemist!

Tegenwoordig wordt er veel bos gekapt met de bedoeling het gebied weer terug te geven aan de natuur, het moet weer heide en zand worden. We zien dat al gebeuren op het laatste stukje van onze wandeling; de Hoekenbrink. Waar deze naam vandaan komt is niet echt bekend, maar het zou mogelijk kunnen zijn dat de oorsprong ligt in een aantal imposante eiken van rond de 200 jaar oud. Vormen ze dan de vier hoeken van een open ruimte, een brink? Hoe dan ook, we lopen door weer een heel ander stukje natuur waarin veel heide, prachtig gevormde grillige bomen en een grote zandheuvel.

Hiermee naderen we ons eindpunt, de Bosweg in Oude Willem. Eveneens een naam die meteen tot de verbeelding spreekt. Het verhaal gaat dat de plaats genoemd is naar de ontginningsmaatschappij ‘Het Oude Willemsveld, die dit gebied heeft ontgonnen. Veel leuker is natuurlijk het verhaal dat de naam afkomstig zou zijn van de herder ‘Oude Willem’, die hier in de 19e eeuw zijn schapen zou hebben laten grazen. Vlak voordat we bij ons eindpunt aankomen, zien we nog een gedenkteken voor een neergestort Canadees vliegtuig (uit WOII) en haar bemanning. Dit vliegtuig maakte deel uit van een groep van 776 bommenwerpers, waarvan het overgrote merendeel Berlijn als doel had. Helaas werd dit toestel neergeschoten door een Duitse nachtjager, waarbij de zeven bemanningsleden allen om het leven kwamen. 

Alsof het niet op kan met de monumenten, lopen we tijdens onze laatste meters van vandaag nog langs een monument ter nagedachtenis van het Kamp Diever A. Dit werkkamp bij Oude Willem bestond uit houten woonbarakken aan twee kanten van het terrein met in het midden een grasveld, de woning van de kok/beheerder, de keuken, het waslokaal en een kantine. Joodse dwangarbeiders voor Diever A vertrokken in januari 1942 vanaf het Centraal Station in Amsterdam. Het was een barre winter. De barakken waren niet op het extreme weer berekend. Door extra te stoken en veel dekens was het nog enigszins uit te houden. Door de vorst werkte alleen de kraan in de keuken nog: de waterleiding in de wasplaats was lange tijd afgesloten. Van werken kwam dan ook de eerste tijd niets terecht. De mannen moesten alleen de toegangsweg naar het kamp begaanbaar houden. Toen het weer verbeterde, werden de joodse mannen ingezet bij ontginningswerkzaamheden op de heidevelden. Er moest één meter diep worden gespit, waarbij de harde onderste laag vaak met een houweel moest worden bewerkt. Je kijkt dan toch opeens met andere ogen naar zo’n gebied. Op 20 juli 1942 werd een deel van Diever A leeggehaald. De dwangarbeiders werden naar kamp Westerbork gestuurd. Hun plaats werd ingenomen door een groep oudere mannen van veertig tot zestig jaar, die tot dan toe nog niet waren opgeroepen. Later dat jaar zouden ook zij met de achtergebleven oorspronkelijke groep te voet naar kamp Westerbork worden gestuurd. Dit gebeurde op meerdere plekken in Nederland en zo belandden op hetzelfde moment (in de nacht van 2 op 3 oktober tijdens Jom Kipoer- Grote Verzoendag) ruim tienduizend joden in Westerbork, die vervolgens werden omgebracht in de gaskamers van Auschwitz en Sobibor.

Op 2 oktober 2002 was het precies 60 jaar geleden dat de joden uit de werkkampen in Nederland werden weggehaald. Op die dag zijn monumenten onthuld, zoals in Diever A, ter herinnering aan de joodse dwangarbeiders die de oorlog niet overleefden. De monumenten zijn ontworpen en gemaakt, vanuit drie verschillende beroepsopleidingen, door leerlingen van het Friesland College in Leeuwarden. De palen doen denken aan de bekende betonnen palen met prikkeldraad die rond veel concentratiekampen stonden. De leerlingen hebben daarmee een verband willen leggen met het uiteindelijke lot van bijna alle joodse dwangarbeiders. In de glazen plaat zijn prikkeldraden geëtst, waartussen tekst is aangebracht. Naast informatie over de werkkampen, bevat de tekst een gedicht van Jaqueline van der Waals over de niet aflatende plicht om tegen onrecht te strijden:

‘GEEF MIJ DE MOED OM ONRECHT TE ONDERKENNEN
OOK WAAR ‘T DOOR EEUWEN VAN GEBRUIK GEWETTIGD WORDT,
OOK WAAR DE MACHT, HET WEG TE NEMEN, SCHORT.’

Drenthepad: kaarten 7 & 8

Het is vandaag wederom een grauwe dag. De wind is echter minimaal en er wordt pas later vandaag regen verwacht, dus we besluiten ‘de elementen’ te trotseren…… We gaan wandelen door het Holtingerveld, wat beschreven wordt als een ‘oerlandschap wat gekneed is door ijs en oorlog’. Dat spreekt tot de verbeelding, toch?

Volgens onze informatiebronnen zwerven er al duizenden jaren mensen door dit landschap. Om een kort overzicht te geven. Hier werd zo’n 10.000 jaar geleden op rendieren gejaagd, later (ca. 3.000 jaar geleden) werden hier aan de voet van de Havelterberg twee hunebedden (D53 en D54) gebouwd en in de eeuwen daarna begroeven mensen hier hun doden in graf- en brandheuvels, waarvan we er vrij snel een aantal tegenkomen. Het blijken heuvels te zijn uit ongeveer 400 v. Chr. Ze worden brandheuvels (of brandgraven) genoemd omdat ze over de resten van de brandstapel oftewel crematie opgeworpen zijn. Brandheuvels liggen vaak in grote groepen bij elkaar. Anders dan bij ‘normale’ grafheuvels zijn bijgaven hier schaars, al worden er af en toe wel gesmolten voorwerpen gevonden die op de brandstapel aanwezig waren.

In de Middeleeuwen veranderde het landschap vervolgens van een bosrijk landschap naar een groot open heideveld. Vooral in de 19e eeuw was het een woest en leeggebied, waar vooral runderen en schaapskuddes uit omringende dorpen graasden. Vandaag de dag is het natuurreservaat Holtingerveld alleen al vanwege de hoogteverschillen een bijzonder gebied. Het hoogste punt van de Havelterberg ligt 18.8 meter boven NAP. Deze Havelterberg werd ca.150.000 jaar geleden gevormd doordat een gletsjer als een soort ‘megabulldozer’ grote hoeveelheden zand, klei, stenen en rotsblokken voor zich uit duwde. Het kost ons weinig voorstellingsvermogen om veel van de verschillende sporen in het ons omringende landschap te ontdekken. Je kijkt door al deze verhalen beslist op een andere manier naar de wereld om je heen!

Hoewel onze wandeling niet echt langs de twee bovengenoemde hunebedden loopt, willen we deze wel graag zien. Zeker omdat er een bijzonder verhaal aan verbonden is. De hunebedden hebben n.l. een aparte rol gespeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog. Door de strategische ligging, de relatieve hoogte en de grote openheid was de Havelterberg een ideale plaats voor de Duitse bezetter om ‘Fliegerhorst Havelte’ aan te leggen. Om die reden werd, vanaf 1942, een groot deel van deze omgeving door de Duitsers afgegraven en geëgaliseerd om de aanleg van een Duits militair vliegveld te realiseren. In 1945 eiste de Luftwaffe dat ook het op één na grootste hunebed van Nederland (D53) verwijderd moest worden omdat het als een oriëntatiepunt voor geallieerde bommenwerpers zou kunnen dienen. De stenen zijn uiteindelijk, door tussenkomst van professor Van Giffen, in een diepe kuil begraven vlakbij de plek waar het hunebed stond. Direct na de oorlog zijn ze weer opgegraven en een paar jaar later begon de restauratie met als resultaat een hunebed in al haar (vroegere) glorie. Als je goed zoekt en je fantasie een beetje gebruikt, kun je sommige nummers, die toen zijn aangebracht, nog ontdekken op de stenen. Dit hunebed is zo’n 18 meter lang, bijna compleet en ligt aan de rand van een heideveld. Het dichtbij gelegen hunebed D54 is net iets kleiner en ligt midden in een kleine zandvlakte omringd door gras aan de andere kant van de weg.

Sommige hunebedden zijn plekken met prachtige volksverhalen. Zo ook deze hunebedden van Havelte, die vroeger ook wel de hunebedden van Wapserveen werden genoemd. Rondom deze twee hunebedden speelt zich de sage van de spinwijfjes van Wapserveen af:  ‘Oude vrouwtjes zitten in de buurt van de hunebedden van Wapserveen te spinnen met gouden spinnewielen. Iedereen weet dat het gevaarlijk is om ze te beledigen. Een boerenknecht doet het toch. Hij bedenkt wel dat hij na het plagen snel zal moeten vluchten en besluit te paard naar de vrouwtjes te gaan. Daar aangekomen zegt hij: “Oud wijfje platvoet, kom maar naar buiten als het plagen kwaad doet”. De vrouwtjes worden woedend waarop de boerenknecht snel wegrijdt. De vrouwtjes komen achter hem aan en werpen tegelijkertijd groene botten naar hem. Gelukkig is boerenknecht op tijd terug bij de stal, maar helaas raakt een groen bot wel zijn paard waardoor deze verlamd raakt. De boerenknecht was aan de dood ontsnapt’. In dit verhaal gaat het eigenlijk om een soort dapperheidstest. De hunebedden stonden (of staan) bekend als plaatsen waar het spookt en waar je in contact kunt komen met de wereld van de doden. Door de bovennatuurlijke wezens uit te dagen, bewijst de jongen zijn moed. Hij is van een jongen een man geworden en heeft zo het recht verworven om te trouwen. 

We lopen terug naar het Hunehuis vanwaar we ‘geelrode draad’ van ons pad weer oppakken. Hier, schuin tegenover het Hunehuis, stond in WOII een barak waar joden uit gemengde huwelijken verbleven. Deze barak was 8 bij 20 meter, zeer klein voor het grote aantal mensen die erin woonden. In april 1944 waren maar liefst 5.600 arbeiders bij de aanleg van het vliegveld betrokken. Onder hen bevond zich een groot aantal Joodse mannen, die door de Duitsers in aparte barakkenkampen werden geplaatst. De bouwwerkzaamheden gingen door tot bijna aan de bevrijding in april 1945. Het buurtschap Darp moest zelfs in zijn geheel wijken voor de aanleg. Het werd afgebroken en de bewoners werden elders ondergebracht. Van bovenaf was het vliegveld nauwelijks te zien doordat de vliegtuigen met camouflagemateriaal werden afgedekt. Daarnaast is het vliegveld nooit echt in bedrijf geweest omdat de geallieerden, door Drents spionagewerk, goed op de hoogte waren van alle vorderingen.

Toen het vliegveld bijna klaar was, werd het op een systematische wijze kapot gebombardeerd. Dit had zeker 2000 bomkraters tot gevolg, die nog steeds stille getuigen zijn van het oorlogsgeweld in het landschap. Naar verluidt zijn op de Havelterberg maar liefst vijf keer zoveel bommen gevallen als op Rotterdam. Onvoorstelbaar! Onbedoeld is hierdoor wel een rijke flora en fauna ontstaan. Volgens kenners is ‘door de aanleg van het vliegveld vruchtbare grond naar boven gekomen, waardoor de voormalige vliegstrip vandaag de dag een orchideeënparadijs met vlinders is geworden’. Een mooi voorbeeld van hoe iets negatiefs kan uitgroeien tot iets positiefs. 

Terwijl wij verder lopen over de heide proberen we de verschillende elementen in het landschap te ‘lezen’, maar dat valt nog helemaal niet mee.

Wel horen we schietgeluiden om ons heen. Havelte heeft immers nog steeds een kazerne en een militair oefenterrein. Het is de locatie in Nederland met de meeste zware, gemechaniseerde gevechtsvoertuigen. We hopen stilletjes dat we nog een legervoertuig tegen zullen komen op de brede zandpaden waarop we lopen. We zien de sporen, we horen de geluiden, maar daar blijft het dan ook bij. 

Bij de afslag naar de rolbaan (afgebakende baan op een vliegterrein, speciaal geschikt gemaakt voor het taxiën van vliegtuigen) vinden we een geschikt plekje uit de wind voor lunch, koffie en overpeinzingen van alles wat we tot nu toe hebben geleerd over dit boeiende stukje heidelandschap. 

Verderop verandert de hei in bos. We lopen door een klaphek het gebied van de grote grazers binnen en zien meteen sporen dat er Schotse hooglanders in de buurt moeten zijn. Prachtig om die majestueuze dieren tussen de bomen te zien grazen, vooral degenen met een mooie, haast oranje kleurige vacht. Zoals de naam al aangeeft komt dit ras van oorsprong uit de Schotse Hooglanden. Van oorsprong waren de meeste dieren zwart, maar via koninklijk decreet van koningin Victoria, zij had een voorkeur voor de rode vacht, werd actief geselecteerd op rode dieren.

Op het laatste stukje van vandaag lopen we de alternatieve route langs het veen; het wandelbeleefpad over het turfvaartje. Het turfvaartje werd vermoedelijk gegraven om het water uit het Brandeveen, een groot meer met beboste oevers in de Uffelter bossen, af te voeren om hier turf te kunnen winnen. Na de ontwatering kwamen de turfstekers om de turf af te graven. Vervolgens stapelden de vrouwen de turven op hopen om te drogen, waarna de turf in pramen werd vervoerd over de Drentse hoofdvaart. Het water wat overbleef na de turfwinning kon niet wegzakken door de ondringbare laag onder het Brandeveen, waardoor de grote veenplas is ontstaan.

Al met al zijn we vandaag heel wat sporen uit het verleden tegengekomen. Het voelde vandaag werkelijk zoals Mark Twain ooit al beweerde: ‘Men moet reizen (lees: wandelen) om te leren’.

Drenthepad: kaarten 5 & 6

We weten allemaal wel dat mist een weersverschijnsel is waarbij kleine waterdruppeltjes in de lucht zweven (= laaghangende bewolking), waardoor het zicht beperkt wordt. Mist vermindert de klaarheid of de duidelijkheid. In ons geval letterlijk. Het is al de hele week mistig weer met grijze luchten waar slechts af en toe licht- en/of blauwe puntjes doorheen piepen. Met een beetje wind erbij is het beslist (water)koud. Mist en kou kennen diverse volkswaarheden die hardnekkig blijven rondzwerven, maar vaak slechts gedeeltelijk waar zijn of soms zelfs helemaal niet. Wat denk je van ‘mist heeft vorst in de kist’ (na mist volgt vaak vriesweer)? Of ‘als de dagen gaan lengen, gaan de winternachten strengen (het koudste deel van de winter valt na de kortste dag)? Dat laatste klopt op zich natuurlijk wel, maar is op dit moment niet echt van toepassing. Tot nu toe is januari 2022 boven gemiddeld qua temperaturen. Januari is de louwmaand (looimaand), de maand waarin vroeger het leer werd gelooid. Op het land lag het werk stil, maar binnen in de boerderij werd het vee verzorgd en het gereedschap gerepareerd. Weerspreuken van januari, zoals ‘als het in januari mistig is, dan wordt de lente fris’, laten zien wat men toen (en misschien nog steeds) geloofde. Vandaag is het de dag van St. Hilarius (ca. 315-367). Hij was de belangrijkste theoloog van het westen in de 4e eeuw. Zijn geschriften vormen de oudste christelijke literatuur in Gallië (het tegenwoordige Frankrijk, België en delen van Zwitserland, Nederland en Duitsland). De weerspreuk aan hem gewijd, luidt: ‘geeft St. Hilarius zonneschijn, weldra zal het kouder zijn’. Voorlopig is er nog geen zon te zien, dus zal het dan meevallen met de kou later in de maand?

We lopen vandaag van Ruinen naar Uffelte en starten op de brink van Ruinen. Hier zie je nog een oude 19e eeuwse caféboerderij. Het was vroeger vrij normaal om naast het werken op de  boerderij ook een alcohol vergunning te hebben en daarmee een café te runnen.Deze Saksische boerderij uit 1632 is in 1880 voor 1250 guldens (€ 567,23) gekocht door de betovergrootvader van de huidige eigenaar. Vanaf het begin van de vorige eeuw werden hier tijdens marktdagen ook borreltjes geschonken, hetgeen blijkt uit de eerste tapvergunning die dateert van 1904. Deze combinatie bleef bestaan tot diep in de jaren zestig. In het hoofddeel aan de voorkant runden de ouders van de huidige eigenaar een echt dorpscafé, terwijl op het achterdeel de koeien en kippen rondliepen. Eind jaren zeventig werden de koeien en de kippen echter aan de kant geschoven en werd het ‘achterhuus’, met behoud van historische details, omgebouwd tot een pannenkoekenboerderij. Aan de voorkant, in het hoofddeel, kwam een café-restaurant. Helaas is dit alles vanwege de corona lockdown gesloten. We moeten het, voor nu, doen met de fraaie buitenkant.

We lopen deels door en deels om Ruinen heen tot we de asfaltweg oversteken en verdergaan over de ‘Groote Esch’. Essen (hoog gelegen akkers op zandgronden) zijn ontstaan door het eeuwenlang uitstrooien van schapenmest en heideplaggen. Heerlijk dat we deze keer over het algemeen wat hoger en daardoor droger lopen! 

Langzaam verandert onze omgeving van weilanden naar meer bos. We zijn aangekomen in de Anserdennen, waar de oorspronkelijke heidegrond is aangeplant met grove dennen om het stuifzand vast te leggen. Onder deze bomen komen naar verluidt meer dan 350 soorten paddenstoelen voor, inclusief tientallen die op de rode lijst staan. De Anserdennen behoren hiermee tot de paddenstoelrijkste gebieden van Drenthe. De Rode Lijst paddenstoelen telt maar liefst 1619 soorten, wat 62 procent is van het totaal aantal soorten in Nederland. Van de soorten op de Rode Lijst zijn er 293 ernstig bedreigd. Geen idee of de weinige paddenstoelen die wij onderweg zien hierop voorkomen. De fraaie rij paddenstoelen op de dode boomstam is in ieder geval wel de moeite van een extra kijkje waard. Paddenstoelen doen het goed in dit gebied waar schrale grond, schone lucht en oeroude dennenbomen de basis vormen. Volgens onderzoekers zijn schimmels (lees: paddenstoelen) niet alleen belangrijke partners van bomen, maar beïnvloeden ze ook het klimaat. Onder de dode takken en bladeren op de bosbodem bevindt zich een enorme wereld van schimmels. Onderzoek toont aan dat deze schimmels bijdragen aan de afbraak van koolstof uit planten en de koolstof vervolgens opslaat in de bodem. Wereldwijd bevat de bodem als opslagreservoir van koolstof meer CO2 dan de atmosfeer en alle planten samen. We weten alleen nog niet precies welke plaats schimmels in de koolstofcyclus innemen, welke soorten daarbij een sleutelrol spelen en hoeveel schimmels je voor die cyclus eigenlijk nodig hebt. De zoektocht naar deze antwoorden gaat ongetwijfeld gewoon door.

Wij ronden ondertussen het Anserdenner Theehuys, een houten chalet met een groot terras, waar je beslist ‘een heerlijke kruidenthee met een stuk huisgemaakte taart’ moet eten. Ook hier moeten we het doen met een indruk, want dit theehuis is en blijft voorlopig eveneens gesloten. We lopen rustig verder door dit glooiende landschap en moeten wederom zelfs uitwijken voor grote waterpartijen, al is het deze keer slechts sporadisch. 

Wanneer we het bos achter ons laten, lopen we opnieuw tussen de weilanden door. Midden in deze weilanden ligt een gebied met bomen. Het lijkt een mogelijk gebied van historische waarde of heeft hier vroeger misschien een boerderij gestaan? Volgens de beschrijving in ons boekje lopen we hier in ieder geval door een broedgebied voor veel weidevogels, de Anser hooilanden. Op zoek naar een bankje of een ander plekje uit de wind zien een bordje wat waarschijnlijk een onderdeel van een of andere puzzeltocht moet zijn. Grappig.

Tenslotte zakken we af naar een duiker boven een klein kanaal. Met de beschoeiing van de brug achter ons zitten we zo lekker beschut en kunnen we toch redelijk warm genieten van onze lunch. Hoewel het zo rond de 7 graden is, maken de mist en de wind het gevoelsmatig een stuk killer. We zijn blij met wat beschutting op dit open stuk!

Het laatste stuk van ons traject voert ons over landgoed Rheebruggen. Dit landgoed bij Uffelte wordt omringd door uitgestrekte vochtige groenlanden. Het middel­eeuwse woord Rhee of Rede staat voor waterloop en riet. Over het landgoed loopt dan ook een stroompje dat bekend staat onder de naam Scheidgruppe. Deze Scheidgruppe vormde vroeger een grens tussen twee gemeenten.

Een eeuwenoude weg slingert met drie haakse bochten over het landgoed, maar de havezate zelf hebben we niet gezien. Nalezen leert dat het huis Rheebruggen al voor 1560 gebouwd is en in 1616 werd erkend als havezate (versterkt huis of burcht). Het was maar een bescheiden burcht met (slechts) vijf kamers en vijf andere ruimten. Na vele verervingen kwam het huis in 1824 in handen van de toenmalige burgemeester van Dwingeloo, die geen intenties had om zelf op Rheebruggen te gaan wonen. Omstreeks 1825 probeerde hij het huis nog te verhuren, maar dat wilde niet lukken. Het huis werd inmiddels niet meer bewoond, het werd verwaarloosd, het begon snel te vervallen en werd ten langen leste, vermoedelijk omstreeks 1835, gesloopt. De tragiek van een verwaarloosd erfgoed.

Met het landgoed achter ons gaan we de brug over bij de Oude Vaart, een voorloper van de Drentse hoofdvaart. Dit water werd in de 18e eeuw gegraven voor het turftransport vanuit de veengronden bij Smilde en later vervangen door de, dichtbij gelegen, bredere Drentse hoofdvaart. Door de aanleg van de Drentse Hoofdvaart in de periode 1770-1780 ontstond meer gevarieerde werkgelegenheid (scheepvaart, onderhoud kanaal), waardoor de bevolking van Uffelte groeide. De 1e Uffelterbrug brengt ons naar het dorp zelf, een toeristisch esdorp met veel karakteristieke Saksische boerderijen.

We zijn de dag begonnen met mist en we eindigen de dag ook weer met mist. Hoewel we onderweg te maken hebben gehad met diverse vaagheden of op z’n minst verminderde duidelijkheden, is de mist in ons hoofd met dit verhaal grotendeels verdreven. De herinneringen die je later wilt, maak je tenslotte nu.