Drenthepad: 36, 37 & 38

De laatste dagen ben ik verschillende keren het woord ‘wanderlust’ tegengekomen, zowel als boektitel, als kop van een artikel of als onderdeel van een citaat. Wat betekent wanderlust eigenlijk? Volgens de ‘Dikke van Dale’ betekent het treklust of reislust. Ik lees echter ook dat wanderlust staat voor een sterke drang om de wereld te ontdekken met als extra toevoeging ‘gedragen door je eigen voeten’. Het woord wanderlust is immers afgeleid van het Duitse woord ‘Wandern’ hetgeen staat voor ‘wandelen’. Lust is dan ‘trek naar’, dus vrij vertaald betekent het woord dan ‘zin hebben in wandelen’. Het hoeft niet eens ver weg te zijn. Dit geeft toch perspectief? Het meest gebruikte citaat ‘not all who wander, are lost!’ (Niet iedereen die zwerft – wandelt-, is verdwaald!), geeft nog een extra dimensie aan wandelen die echte wandelaars zeker zullen herkennen. Het genieten van wat je omgeving je te bieden heeft, het ontdekken van nieuwe plekken en je realiseren dat er een grotere samenhang bestaat tussen verleden en heden dan je ooit gedacht had. Voor ons geldt absoluut dat we ons elke wandeling weer verbazen over de verschillende landschappen om ons heen en de ‘verhalen’ die erbij horen. Dat smaakt telkens naar meer en dat is, lijkt mij, toch het ‘ultieme wanderlustgevoel’? 

Wij lopen ondertussen nog steeds over de Hondsrug. Deze naam zou een verbastering zijn van Hunze-rug, naar de rivier de Hunze ten oosten van de zandrug vanwaar de verhoging (de rug) het best is te zien. Ik heb al eerder iets verteld over het ontstaan van de Hondsrug, maar wil dat deze keer iets uitbreiden. Tenslotte is de Hondsrug,als lange, rechte keileemrug, uniek op de wereld. Zo’n 350.000 – 100.000 jaar geleden (in de voorlaatste ijstijd) schoven er vanuit het noorden dikke pakken landijs over Nederland. De Hondsrug en de parallelle ruggen ten westen daarvan, geven de richting van dit oprukkende ijs aan. Deze enorme gletsjers, soms wel honderden meters dik, schraapten werkelijk alles van de aardkorst. Rotsblokken, grind, zand, klei en leem, alles werd verbrokkeld, vermengd en samengeperst en uiteindelijk gevormd tot het materiaal dat, na het smelten van al het ijs, toepasselijk ‘keileem’ wordt genoemd. Op deze manier werd Drenthe gevormd, waarbij de rechte Hondsrug van Groningen tot Emmen nog steeds een herinnering is aan die tijd.

Op weg van Gasselte naar Borger lopen we over het Drouwenerzand, één van de weinige actieve stuifzandgebieden in Nederland. Ook weer een bijzonder gebied met een verhaal. Ongeveer 70.000 tot 10.000 jaar geleden (in de laatste ijstijd) werd het ontstane landschap, zoals eerder beschreven, bedolven onder een deken van verwaaid zand. In de nieuwe omstandigheden van toen, vergelijkbaar met de toendra’s van nu, kreeg de vegetatie nauwelijks een kans, de harde wind daarentegen des te meer. Omdat dit zand over alles heen kwam te liggen, kreeg het de naam ‘dekzand’. Doordat de ondergestoven vegetatie verstikte, kon de zandverstuiving zich steeds verder uitbreiden. Het Drouwenerzand breidde zich in de 18e en 19e eeuw dan ook uit tot een honderden hectares groot stuifzandgebied. Ons boekje meldt dat het Drouwenerzand, in het begin van de vorige eeuw, nog steeds werd beschouwd als een ramp omdat het landbouwgrond en wegen bedreigde.

Onze tocht voert ons over de heide, langs de diepe zandkuilen en zelfs door een stukje bos. Een deel van de vroegere zandvlakte, in het westen, is inderdaad bebost. Als voorloper van de A34 bevond zich hier een zandweg, in de vorm van karrensporen, die vanaf de 17e eeuw steeds belangrijker werd. Eind 18e eeuw werd de dreiging door de zandverstuiving zo groot dat de gezamenlijke boeren (de boermarke) van Drouwen ‘zandheren’ aanstelden  voor het nemen van maatregelen. Onder leiding van deze heren werden de twee belangrijkste wapens tegen stuivend zand ingezet: wallen en bomen; in het laatste geval vooral de grove den. Aan de oostzijde werd onder het stuifzand veen aangetroffen. Hier wonnen vele Drouwenaren, vooral in de oorlogsjaren, hun turf om in de winter de kachel mee te stoken. De metersdiepe kuilen, ontstaan om de turf onder het stuifzand op te graven, zijn nog steeds goed herkenbaar. Het huidige stuifzand, slechts een restje van vroeger, is in de loop van de 20e eeuw weer begroeid geraakt. Als de successie (opeenvolging vegetatie van kaal gebied tot bosstadium) echter doorzet, veranderd het hele gebied na verloop van tijd in bos. Naast menselijk ingrijpen, zoals het verwijderen van opslag, zijn vooral schaapskudden belangrijk om dat voorkomen. Hoewel we vandaag zeker veel sporen van schapen zien, zien we helaas geen enkel schaap aan het werk om de grote stukken heide te ontdoen van alle beginnende dennen.

We passeren ‘een bescheiden trio’, een drietal hunebedden, in ieder geval de restanten ervan, bij elkaar. Er is weinig bekend over deze drie graven omdat er bijna niet in is gegraven. Hunebed D21 is vermoedelijk wel één van de oudste hunebedden. Volgens andere bronnen moeten hier, bij Bronneger, zelfs vijf hunebedden liggen. Met een beetje fantasie zie je hier D21 t/m/ D25, want er liggen nogal wat lossen zwerfkeien naast de drie meer herkenbare exemplaren. Mijn fantasie gaat waarschijnlijk met me op de loop, later denk ik dat wij toch alleen D23-25 hebben gezien want ik lees dat de mooiste en meest complete van de vijf, D21, samen met de kleinste, D22, op een apart veldje met grote bomen even verderop ligt. Weer wat gemist, alhoewel…..er was zoveel belangstelling voor deze grote monumenten, dat we er niet echt naar behoren van konden genieten. Zoveel graven dicht bij elkaar is zeker bijzonder. In het landschap van de Hondsrug is goed te zien hoe generaties bewoners hun doden begroeven in de nabijheid van oudere graven of in een lijn in de buurt van oude verbindingswegen. De graven lagen daarmee buiten de omgeving van de levenden, maar waren toch goed bereikbaar.

Even later arriveren we in Borger, gekscherend de hunebedhoofdstad van Nederland genoemd omdat maar liefst 16 (of 19?) van de 52 Drentse hunebedden zich in haar directe omgeving bevinden. In Borger zelf ligt hunebed D27, één van de pronkstukken van de provincie. Dit hunebed is gebouwd omstreeks 3400 voor Christus en is dus zo’n 5400 jaar oud. Met zijn 9 dekstenen, 28 draagstenen, 5 poortzijstenen en 2 kransstenen en een lengte van ruim 22 meter is dit het grootste hunebed van Nederland. De stopstenen, de stenen die de openingen tussen de grote stenen opvulden en het zand waarmee het hunebed bedekt is geweest, zijn in de loop der jaren verdwenen. Alle hunebedden hebben een eigen nummer. Ze zijn genummerd van noord naar zuid. In Drenthe vind je D1 tot en met D54. Nummer D48 bleek achteraf toch geen hunebed te zijn en nummer D33 is ooit afgebroken. Wist je dat er ook een Gronings hunebed bestaat? Hunebed G1 ligt ten zuidwesten van Noordlaren. De Drentse hunebedden staan bijna allemaal aan de N34, die daarom tegenwoordig de ‘Hunebed Highway’ wordt genoemd. Doet dat je niet denken aan ‘Route 66’, de historische autoweg in de U.S.? De site van onze H.H. laat weten dat het geweldig leuk is om alle hunebedden op te zoeken, maar pas op, ‘want na te veel hunebedden begint toch echt de hunebedden moeheid toe te slaan en kun je geen kei meer zien!’ Kennen wij ook niet een vergelijkbare uitspraak in ons gezin? De meeste hunebedden hebben gewoon een nummer als naam. Er bestaan enkele uitzonderingen, n.l. de Papeloze kerk (D49), de Eexter grafkelder of de Stemberg (D13), de Stainbarg (G1) en de Huneborg (D3 + D4). 

We lopen om Borger heen richting het Hunzedal. Toen het landijs zich, eeuwen geleden, steeds verder terugtrok in de richting van het tegenwoordige Oost-Groningen, werd het oerstroomdal van de Hunze gevormd. Het smeltwater van de ijsmassa zorgde voor een smelwaterdal aan de oostkant van de Hondsrug van minstens 50 meter diep en enkele kilometers breed, wat later grotendeels werd opgevuld door inwaaiend zand. Door stijging van de temperatuur en stagnatie van het water begon hier veenvorming op gang te komen. Het gebied werd vanaf de 17e eeuw afgegraven voor de turfwinning. In die tijd was de Hunze een belangrijke vaarweg, waarlangs de turf kon worden vervoerd vanuit het veengebied naar de stad Groningen.

Het is weer mooi om ons heen. We lopen langs smalle overgroeide bospaadjes om uit te komen op nieuwe heidevelden. Ook hier volgen we een slingerpaadje totdat we bij een pingoruïne aankomen. Dit is een hele grote!! Een oude ‘vorstheuvel’ (pingo) is gesmolten waardoor een komvormige ruimte is achtergebleven omringd door een aarden wal ontstaan doordat de ijspegel de omringende aarde omhoog drukte, die vervolgens naar de voet van de heuvel gleed. We lopen er dwars doorheen, het gaat tenslotte om het ontdekken van nieuwe dingen, het avontuur. Avontuur betekent hier niet de extreme uitdaging of die enorme inspanning, het heeft meer te maken met je ‘mindset’, je mentale houding, waardoor je het avontuur ook in de kleine, onverwachte dingen kunt ontdekken.

Onze laatste kilometers van vandaag voeren ons langs een veld met goudsbloemen die prachtig in bloei staan. De mais goudsbloem (coleostephus myconis) kun je verwarren met de pot goudsbloem (calendula officinalis) die al eeuwenlang gebruikt wordt tegen allerlei huidaandoeningen vanwege de samentrekkende, ontstekingswerende, wondhelende en verzachtende eigenschappen. Waar wordt deze mais goudsbloem dan voor gebruikt? Alleen voor de sier of is het toch een variant van die andere goudsbloem? Ik kan het niet vinden, maar geniet wel van dit veld vol helder gele goudsbloemen. Een mooie afsluiting van 15 kilometers wandelen. Ook vandaag hebben we ons opnieuw verbaasd over de afwisseling in het ons omringende landschap en hebben we ons ‘verrijkt’ met de bijbehorende verhalen. Wanderlust ten top!