Dit jaar is het 300 jaar geleden dat delen van de Noordzeekust getroffen werden door een zware stormvloed, de Kerstvloed van 1717. Deze Kerstvloed was het gevolg van een noordwesterstorm. Om een idee te geven van de omvang wordt de storm als volgt beschreven: ‘Het water reikte tot aan de stad Groningen en ook tot o.a. Zwolle, Dokkum, Amsterdam en Haarlem. Veel dorpen die dicht bij zee lagen, zoals West-Vlieland en dorpen achter de zeedijken in Groningen (zoals Den Andel en Westernieland), werden volledig verwoest. Volgens schattingen verdronken er in de provincie Groningen ruim 2.276 mensen, 11.666 koeien, 3.200 paarden en 21.214 schapen en werden 1.560 huizen verwoest. Het was de laatste grote overstroming in Noord Nederland.’

Dit gegeven was de aanleiding voor verschillende Groningse organisaties om met Expeditie Kerstvloed 1717 stil te staan bij het thema ‘de kracht van water, toen en nu’. Het thema is zeker actueel. Klimaatverandering, het smelten van de ijskappen, natuurrampen en het belang van een gezamenlijk klimaatakkoord zijn tegenwoordig veel besproken onderwerpen. Naast verhalen, lezingen en wandelingen wordt het meest in het oog springende aspect van de herdenking gevormd door een speciale kunstroute langs de Noord-Groningse kustlijn. Op bijzondere locaties zijn imposante kunstwerken te zien van (inter) nationale kunstenaars die komen uit gebieden waar een soortgelijke ramp als Kerstvloed 1717 heeft plaatsgevonden. De kunstenaars komen uit Japan (tsunami 2011), Indonesië (zeebeving 2004), de VS (Katrina 2005) en uit de kustgebieden van zowel Duitsland, Denemarken als Nederland. Deze expositie lijkt me de moeite van het bekijken waard!

Op een mooie dinsdagmiddag starten we onze ontdekkingstocht in Pieterburen. In de bekende ‘Domies Toen’ vinden we ‘Drawers Speaks’, een kunstwerk gebaseerd op laden van Jana Napoli uit de VS. Volgens haar zijn laden ‘zeer intieme plekken waarin mensen hun belangrijkste spullen bewaren’.

‘Dwelling Afloat’ van Rontherin Ratliff (VS) ligt er vlakbij. Dit kunstwerk bestaat uit drijvende huisjes die gemaakt zijn van ‘fragmenten van gebouwen, meubels, familiefoto’s en andere spullen’ die Ratliff vond na Katrina. Als je goed kijkt, herken je steeds meer onderdelen. Beide kunstenaars hebben de gevolgen van de orkaan Katrina van dichtbij meegemaakt. Deze natuurramp inspireerde hen om kunstwerken te maken die een troostende werking hebben, niet alleen op henzelf, maar ook op anderen die in een vergelijkbare situatie hebben verkeerd. Daar kunnen wij natuurlijk niet over oordelen, maar intrigerend zijn de kunstwerken wel.

Het waddenland bestaat uit vele kolken, dijken en wierden. Allemaal overblijfselen en resultaten van een eeuwenlange strijd tegen het water. De gevolgen van de Kerstvloed 1717 zijn hier nog altijd goed te zien. Door de kracht van het water werd b.v. het dorp Vliedorp van haar wierde, een verhoging in het landschap, geveegd. Dit resulteerde in de aanleg van steeds hoger wordende dijken, zoals we ze tegenwoordig kennen. We kunnen niet alle kunstwerken bekijken, deels door gebrek aan tijd, deels door gebrek aan toegankelijkheid. De beste manier om dit deel van Groningen te ontdekken is eigenlijk per fiets of te voet en niet, zoals wij doen, met de auto.

Onderweg naar Noordpolderzijl staan we opeens oog in oog met de ‘Rolling Gate’ van de Japanner Teruhisa Suzuki. Midden in het landschap ligt een kegelvormige schelp die ‘verwijst naar de stromen van restmaterialen, auto’s, boten, bomen en voorwerpen die ontstaan tijdens een tsunami. In plaats van het materiaal als afval te zien kun je het ook op bijzondere wijze hergebruiken’. We lopen nieuwsgierig naar het grote object. Het schijnt in beweging te komen waneer je het betreedt en dat moet een ‘zintuigelijke ervaring’ zijn. Vlakbij de achterkant van de hoorn horen we opeens: ‘hallo, hallo’. Ik schiet onbedaarlijk in de lach, is dit een grap die erbij hoort? Het blijkt dat de kunstenaar zelf nog aanwezig is om de laatste hand aan zijn werk te leggen. De officiële opening van de tentoonstelling is al geweest, maar door de weersomstandigheden moeten de houten bogen toch nog wat beter vastgeschroefd worden, zodat de illusie van een grote schelp in stand blijft.

We hebben nog net tijd voor een laatste kunstwerk (er zijn er in totaal dertien, waarvan wij er dus maar vier gezien hebben!). ‘Exploded View’ van de Nederlander Rob Sweere ligt op de zeedijk vlakbij Noordpolderzijl. Deze Ommelander-zeedijk is ongeveer 100 km lang, loopt van Lauwersoog tot Nieuwe Statenzijl en is in de tachtiger jaren op Deltahoogte gebracht. Omdat Groningen maar één zeedijk kent, staat de dijk gewoon bekend als ‘de zeedijk’ en wordt haar eigenlijke naam praktisch niet gebruikt.

Deze keer lopen we onder langs de dijk met het wad rechts van ons en de dijk met de schapen links. Groningen is mooi, zeker op zo’n dag als vandaag! In de verte zien we het kunstwerk al liggen. Het moet je ‘ongehinderd over het wad, maar ook over het achterland laten kijken’. Het legt daarmee een link naar alle inwoners van dit gebied die al eeuwenlang eindeloos over de einders turen om het water, de wind en het tij te kunnen volgen. Een mooie afsluiting van een heerlijk middagje in het uiterste noorden van ons land. Wie weet hebben we deze vakantie nog tijd om ook de andere kunstwerken en een deel van de tentoonstelling in de kerk van Pieterburen te bekijken?