Kanchanaburi is een rustige stad, op ongeveer 2 uur rijden, ten noordwesten van Bangkok. Het ligt in een mooie, groene, omgeving, maar is vooral bekend geworden door de beruchte Birmaspoorlijn. Het belangrijkste monument en een beroemde herinnering aan WOII in Kanchanaburi was eigenlijk een eenvoudige houten brug met dwarsbalken. Deze eerste brug die de krijgsgevangenen, met krammen en touw, over de Kwai bouwden werd in 1943 vervangen door een ijzeren constructie, die vandaag de dag nog steeds bestaat.
De oorlog in Europa had Japan de gelegenheid gegeven aan verdere uitbreiding van haar grondgebied te werken. Toen Japan haar doel min of meer bereikt had, moest er natuurlijk een sterke verdedigingsmacht opgebouwd worden. De Japanners hadden in het najaar van 1942 het plan opgevat om een 414 km lange spoorlijn aan te leggen dwars door Thailand naar Birma om het grote leger in Birma in stand te kunnen houden.Er was een dringend tekort aan voorraden en andere behoeften.
De verbindingen met Birma moesten verbeterd worden, want de zeeroutes waren geblokkeerd door operaties van de geallieerden rondom Singapore en de straat van Malakka. Ook de wegen waren niet geschikt voor zwaar transport en daarom besloot men de bestaande spoorweg in Birma van Rangoon naar Moulmein uit te breiden met een verbinding naar Bangkok. Dit plan was niet eenvoudig uit te voeren. Het traject liep door dichte oerwouden en bergachtig gebied. Dit samen met een tropisch klimaat, ondervoeding en ziektes maakte het zeer zwaar voor de dwangarbeiders! De aanlegtijd van dit project werd aanvankelijk geschat op vijf jaar, maar het Japanse opperbevel besliste dat het in 12 maanden voltooid moest worden!! Het werden er uiteindelijk 16, maar het is wel duidelijk dat er weinig coulantie was met de werkers. Er wordt wel eens gezegd dat er een leven is gegeven voor elke biels. Om een idee te geven: tijdens de aanleg van deze dodenlijn stierven er gemiddeld 75 arbeiders per dag; 15.000 krijgsgevangenen stierven aan uitputting, ondervoeding en ziekte. Onder hen waren bijna 3000 Nederlanders voornamelijk uit het vroegere Nederlands Indie. Wat minder bekend is dat er eveneens ruim 100.000 (!) Aziatische dwangarbeiders zijn omgekomen. Met deze wetenschap kijk je beslist anders naar dit stukje brug!
Het talud van de spoorweg bestond voornamelijk uit zand. Na de moessonregens moesten dan ook steeds hele stukken gerepareerd worden of opnieuw worden aangelegd. Ook na de voltooing in oktober 1943 bestonden de werkzaamheden vooral uit onderhoud en het repareren van de schade veroorzaakt door de geallieerde bommenwerpers. Omdat de werkkampen vaak naast de vitale punten van de spoorweg lagen vielen er ook tijdens de bombardementen veel slachtoffers onder de dwangarbeiders. Meestal werden ze naast de spoorweg begraven. Later zijn ze herbegraven op drie erebegraafplaatsen waaronder die in Kanchanaburi. Idioot gegeven is dat de eerste trein die over deze spoorlijn reed een bordeeltrein was voor de Japanse officieren. Zoals gezegd er was een groot tekort aan diverse behoeften.
De brug (ondertussen de ijzeren constructie die nog steeds bestaat) vormde een regelmatig doelwit voor Amerikaanse bommenwerpers, die de centrale overspanning in 1945 verwoestten. Na de oorlog is de brug, met Japanse hulp herbouwd. In het midden zie je nu ‘vierkante bogen’ i.p.v. de originele ronde vorm. De spoorlijn heeft slecht twee jaar gefunctioneerd. Tegenwoordig wordt slechts nog een 77 km lang traject gebruikt van Kanchanaburi naar Nam Tok. Het schijnt dat deze trein maar 1x per dag rijdt en dat is nog een unicum als je bedenkt hoeveel mensen er dagelijks over de brug lopen. Zelfs schoolreisjes worden hier naar toe georganiseerd. Uiteraard heeft dit tot gevolg dat er een levendige markt in souvenirs en etenswaren is ontstaan op het plein vlakbij de brug evenals de nodige restaurantjes met terrassen boven het water en met uitzicht op de brug. Ook wij lopen heen en weer over dit stukje geschiedenis en proberen ons voor te stellen hoe het moet zijn geweest in de tijden van de bouw van deze spoorlijn. Een haast onmogelijke opgave.
Deze duik in het verleden is niet compleet zonder een bezoek aan de begraafplaats. Het eerste wat je ziet als je het ereveld oploopt is een groot marmeren kruis ter nagedachtenis aan de slachtoffers. Op deze begraafplaats liggen vnl. Australiërs, Britten en Nederlanders, maar er is ook een hele hoek voor Thaise slachtoffers. Het is niet precies bekend hoeveel Nederlandse slachtoffers hier liggen omdat veel graven anoniem zijn. Opvallend is de soberheid bij ‘onze’ graven. Vind je bij de Australiërs hele teksten over dapperheid, opoffering en heldenmoed, de Nederlanders volstaan met slechts de noodzakelijke informatie. Het zal wel passen bij de volksaard. Hoe dan ook, het geheel is zeker indrukwekkend. Vele vrijwilligers houden het terrein keurig in orde en ondanks het gebrek aan regen staat het gras er frisgroen bij. Het terrein nodigt uit tot respect en een moment van bezinning. Ook dit mag niet vergeten worden!
OP REIS 