Met de gedachte: ‘we weten niet precies waar we naar toe gaan, maar we zijn onderweg’ rijden we naar Texel om een weekje heerlijk te relaxen, bij te praten, buiten te zijn en te genieten van elkaar. We hebben er zin in! Eigenlijk kennen we Texel niet echt goed en we zijn dan ook nieuwsgierig naar wat dit grootste waddeneiland ons te bieden heeft.

Er is veel te zien (foto: RK)

Wist je trouwens dat onze waddeneilanden ongeveer 8000 jaar geleden zijn ontstaan? Door het smelten van de ijskappen in het noorden van Nederland steeg de zeespiegel van de Noordzee waardoor grote hoeveelheden zand naar de kust verplaatst werden. Deze zandplaten kwamen bij eb droog te staan en stroomden onder bij vloed. De geulen ertussen sleten op den duur zover uit dat er uiteindelijk zandplaten ontstonden die ook bij vloed droog bleven. Texel is echter een verhaal apart, want dit eiland ontstond toen het tijdens de Allerheiligenvloed van 1170 gescheiden werd van het vasteland. Noord Holland veranderde ingrijpend door deze enorme overstroming, waarbij duizenden mensen omkwamen. Texel bestond vroeger uit twee eilanden; het zuidelijke Texel en het noordelijke Eierland. Grappig om te horen hoe dat laatste eiland aan haar naam gekomen is. De Texelse boerenkeuken was vroeger praktisch hetzelfde als elders in Nederland, maar de Texelaars waren erg bedreven in het ‘droele’, dialect voor vogels vangen. Mensen van de Overkant (het vasteland) ontdekten al vroeg de waarde van de Texelse eieren. Bakkers uit Amsterdam gebruikten voor hun koeken zelfs eieren ‘die in de noordelijkste duinen verzameld werden’, uit Eierland dus. In 1630 werden de twee eilanden met elkaar verbonden door middel van een zanddijk en kreeg Texel haar huidige vorm.

De Slufter (foto: IK)

Een bijzonder natuurgebied, De Slufter, is ontstaan na de aanleg van die zanddijk tussen beide voormalige eilanden en de daaropvolgende verschillende mislukte pogingen om westelijk hiervan de duinenrij te sluiten. Het Sluftergebied is een uniek natuurgebied dat bestaat uit een krekenstelsel, in open verbinding met de Noordzee, wat soms na een storm onder water staat. Daardoor is slibvorming en verzilting ontstaan en moest de vegetatie zich aanpassen. Zo vind je er nu zout-tolerante planten als b.v. zeekraal en lamsoor, waarvan de bloemen in de zomer het hele gebied paars kleuren. Wij zijn hiervoor niet in het juiste jaargetijde, maar een wandeling door zo’n gebied is toch altijd de moeite waard?

Texelaars (foto: RK)

Texel is natuurlijk vooral bekend om haar schapen. Op Texel leven zelfs net zoveel schapen als inwoners! Van beide leven er een kleine 14.000 op het eiland, maar elk voorjaar komen daar vele duizenden lammetjes bij. In Nederland wordt het schapenras van Texel ‘Texelaar’ genoemd, in het buitenland zeggen ze Texelsheep of gewoon Texel. Een Texelaar staat bekend als een schaap met een sprekende kop en een middelgroot ruim gebouwd lijf. Naast de witte texelaar zien we ook een ‘blauwe’ variant. Meer grijs/bruin dan echt blauw, maar als onderscheid zeker opvallend. De Haagse schilder Pieter van Cuyck (1720-1787) kwam veelvuldig op Texel en schreef gedurende zijn leven een boek over zijn verblijf op Texel waarin hij zich o.a. zeer enthousiast over zijn culinaire ontdekkingen. Zo schrijft hij over de bereiding van de in die tijd zeer beroemde schapenkaas: ‘de boerin schept de room, welke zeer vet is, van de melk en legt een doekje, met versche schaapenkeutels  gevult, in die room te weeken; daar na wringt zy het doekje uit; en dat uitgewrongen vogt geeft aan de kaas haare scherpte en kleur.’ Onnodig om te constateren dat de keuringsdienst van waren hier uiteindelijk een einde aan heeft gemaakt? Om de verschillende kazen van nu goed te proeven en te vergelijken is kaasboerderij Wezenspyk de aangewezen plek. Niet alleen wordt hier al 35 jaar op ambachtelijke wijze kaas gemaakt, volgens de eigenaar heeft de kaas hier ook een eigen smaak. Dit komt omdat de zoute wind het gras, dat de dieren eten, droger en zouter maakt wat je weer kunt proeven in de melk en daardoor ook in de kaas. Zijn kazen vallen geregeld in de prijzen; zijn ‘Orekéés’, een oude schapenkaas met lamsoor, kreeg in 2014 het predicaat Super Gold bij de World Cheese Awards in Londen. Lekker hoor!

Tuunwal (foto: IK)

Voor 1560 werd op Texel ‘overal weide’ toegepast. Negen maanden van het jaar kon elke Texelaar (in dit geval de mens) vee beweiden op het hele eiland, maar vanaf circa 1640 mocht dit alleen nog maar op gemeentegrond. Vanaf die tijd zijn daarom perceel afscheidingen ontstaan in de vorm van een zogenaamde ‘tuunwal’ omdat het vanwege het duingebied en het gebrek aan hout niet mogelijk om sloten te graven of rasters te zetten. Een typische tuunwal is ongeveer 1 meter hoog, en 1 meter breed en wordt gemaakt van ter plekke afgestoken plaggen, die op een speciale manier gestapeld worden. Vervolgens worden deze zoden verder opgevuld met zand. Bij oude tuinwallen gemaakt van grasplaggen die niet bemest zijn, vind je een speciale vegetatie. De schapen begrazen de wal, waardoor de grond verschraalt en de stikstof uitspoelt met als gevolg dat er planten groeien als Engels gras, grasklokje, muizenoor, geel walstro, zandblauwtje, zandhoornbloem en fijne kervel (dit voor de kenners). Zes plantensoorten, die op de lijst van bedreigde soorten staan, zijn aangetroffen op deze Texelse tuinwallen. Wanneer je je dan bedenkt dat er op Texel ooit meer dan 350 kilometer tuunwal heeft gestaan, dan besef je je ook dat je de laatste stukjes echt moet koesteren. Wij zien onderweg prachtige voorbeelden met nog volop bloeiende bloemen, waarin ik vooral de klaproos en de kamille herken. Mijn botanische kennis laat behoorlijk te wensen over.

Karakteristiek (foto: IK)

Iedereen die op Texel is geweest, herkent natuurlijk de schapenboet. Van oudsher werd de schapenboet gebruikt als opslagplaats voor hooi en gereedschap. Opvallend is dat de platte kant (ingang) altijd naar het noordoosten gericht is om de boeren tijdens het werk te beschermen tegen de wind, die vooral uit het zuidwesten waait. Door schaalvergroting en afname van het aantal schapenhouders wordt de schapenboet tegenwoordig weinig meer gebruikt, waardoor steeds meer boeten vervallen. Jammer, want ze zijn wel zeer karakteristiek in het landschap. Op onze route ten oosten van Den Hoorn zien we er vele.

In de Prins Hendrikpolder (foto: RK)

We lopen, langs de rand van de Prins Hendrikpolder (in 1849 ingepolderd), over oude dijken en zien de restanten van oude dijkdoorbraken. De kolken (of wielen) hier zijn  stille getuigen van deze vroegere doorbraken. Bij een dijkdoorbraak wordt het gat zo diep uitgeschuurd, dat herstel van de dijk op de oude plek meestal niet mogelijk is. De nieuwe dijk wordt daarom om het gat gelegd. Deze kolken of poelen deden in het verleden in de eerste plaats dienst als drinkplaats voor vee, maar door ruilverkaveling en verandering van grondgebruik (akkerbouw ipv schapenhouderij) is het aantal kolken in 50 jaar teruggelopen van ongeveer 1000 tot 250.

Over dijken (foto: RK)

Op onze ontdekkingstochten horen en zien we dat Texel in WOII een belangrijke rol in de kustverdediging (Atlantikwall) van Nederland heeft gespeeld. Aan de Texelse kustlijn zijn indertijd grote bunkers en kustbatterijen gebouwd om de vijand te bestrijden. Het betonnen gebouw vlakbij Den Burg is in 2018 vrijgemaakt nadat het zeventig jaar onder de grond had gelegen. Dit was ooit het hoofdkwartier van de landtroepen met verderop de communicatiebunker; de verbinding tussen de vaste wal en de rest van het eiland. Wat ik eigenlijk niet wist is dat de WOII langer doorging op Texel dan in de rest van Nederland. Tussen 5 april en 20 mei 1945 woedde hier een laatste bloedige slag tussen de Duitse bezetters en Georgische soldaten, toen de Georgiërs, die meevochten aan de Duitse kant, in opstand kwamen. 

Yeaaaahhhh (foto: RK)

Gezelligheid kent geen tijd is deze week zeker van toepassing. Voordat we het weten is onze vakantie voorbij en genieten we van een laatste ‘skuumkoppe’, want zoals ze het zelf zo mooi verwoorden: ‘Texel is schuimkoppen op de golven, de frisse wind in je haar…….en bier.’ Of was het kaas…… of schapen ……of het landschap? Ontdek het zelf!